Психологиянинг предмети



Download 1,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet94/139
Sana22.11.2022
Hajmi1,05 Mb.
#870199
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   139
Bog'liq
умумий психология маруза матни

Ихтиёрсиз хаёл 
деб – одам ўзининг олдига ҳеч қандай мақсад 
қўймасдан, иродани ишга солмасдан, қандайдир ўз-ўзига образ ва 
тасаввурларни яратишига айтилади.
Ихтиёрсиз хаёл шу топдаги кучли эҳтиёж туфайли майдонга келади. 
Масалан: одам жуда ташна ёки жуда оч бўлган пайтида унинг хаёлида ҳар 
турли таомлар, дарё ва булоқ сувлари пайдо бўла бошлайди. Одамнинг айни 
шу чоқдаги ҳиссий ҳолати, яъни ҳис-туйғулари ҳам ихтиёрсиз хаёлнинг 
майдонга келишига сабаб бўлади. Чунончи, ваҳима ёки қўрқинч ҳисси 
пайтида одамнинг хаёлига қўрқинчли нарсаларнинг образлари кела 
бошлайди.
Одамнинг туш кўриши ҳам ихтиёрсиз хаёл фаолиятларидан 
ҳисобланади. Юқорида айтиб ўтганимиздек, одам ухлай бошлаган пайтда 
бош мия пўстининг ҳамма жойлари тормозланмай, айрим жойлари ишлаб 
туради. Ана шу ишлаб турган жойларидаги нерв ҳужайраларида илгари 
ҳосил қилинган образ ва тасаввурлар қайта тикланиб, одам туш кўра 
бошлайди. Бунда мия пўстининг энг асосий марказлари (иккинчи сигналлар 
тизими) тормозланган бўлгани туфайли ҳеч қандай назорат бўлмайди. 
Натижада образ ва тасаввурлар бир-бири билан аллақандай муносабатларга 
кириб, одам палапартиш туш кўра бошлайди. 
Ихтиёрий хаёл
жараёнлари бетартиб равишда, эмас балки муайян бир 
жараёнда ўтади. Бу тартиб одамнинг эҳтиёжлари, мақсадлари, ҳиссиётлари 
фикр ҳамда маслаклари билан белгиланади.
Ихтиёрий хаёл деб олдиндан белгиланган мақсад асосида ирода 
кучини ишга солиб муайян образ ва тасаввурларни яратишга айтилади. 
Демак, ихтиёрий хаёл ҳамиша маълум мақсад ва вазифаларни бажариш билан 


боғлиқ бўлади. Бундай мақсад ва вазифалар бошқалар томонидан қўйилиши 
мумкин. 
Масалан, 
рассом ўзи ишламоқчи бўлган суратнинг мавзусини ўзи 
белгилайди. Ёзувчи ёзмоқчи бўлган асарнинг мавзусини ўзи танлайди ва ўзи 
бадиий образларни яратади. Умуман санъат асарларининг ҳаммаси ихтиёрий 
хаёл натижасида майдонга келади.
Бироқ шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, ихтиёрий хаёл баъзан ихтиёрсиз 
хаёлга ўтиб кетиши мумкин. Шунинг учун ихтиёрий хаёл ихтиёрсиз хаёлдан 
батамом ажралган ҳолда рўй бермайди. Ихтиёрий хаёл жараёни ҳамиша 
беихтиёр қилинадиган хаёл дақиқаларини ўз ичига олади. Масалан, 
рассомлар ёки композиторлар ўзларининг бирор янги асарларини ихтиёрий 
тарзда яратаётганларида баъзан ихтиёрсиз равишда айрим фикрларга 
берилиб кетишлари мумкин.

Download 1,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish