«психология ва социология» кафедраси

Маълумотларни таҳрирлаш. 
Амалий фаолият жараѐнида SPSS дастурига киритилган 
маълумотларни таҳрирлаш эҳтиѐжи туғилади. Таҳрирлаш катакдаги 
маълумотларни ўзгартириш, янги маълумотлар (қатор ѐки устун) киритиш, 
нусха олиш, ўчириш каби кўринишларда бўлиши мумкин.
1. Катакдаги маълумотни ўзгартириш учун унга ўтиб сичқонча ѐки F2 
тугмачаси ѐрдамида фаоллаштиринг, янги маълумот киритинг ва Enter, Tab 
ѐки бошқарув клавишлари ѐрдамида бошқа катакка ўтинг. 
2. Икки қатор орасига янги қатор қўшиши учун уларнинг пастдагисига 
ўтинг ва ускуналар панелидан «Вставит наблюдение» амалини бажаринг. 
Натижада янги бўш қатор ҳосил бўлади. Кейинги қаторнинг тартиб рақами 
биттага ошади. 
Расм 29. Янги кузатиш (қатор) қўшиш. 
3. Икки қўшни устун орасига янги устун (ўзгарувчи) қўшиши учун 
уларнинг ўнг томондагисига ўтинг ва ускуналар панелидан «Вставить 
переменную» амалини бажаринг. Натижада янги бўш устун ҳосил бўлади. 
Кейинги ўзгарувчиларнинг барчаси бир устун ўнга сурилади. 
Расм 30. Янги ўзгарувчи (устун) қўшиш. 
4. Бир ѐки бир неча катакдаги маълумотлардан нусха олиш ѐки уларни 
кесиб олиш учун олдин уларни белгилаш лозим. Белгилаш сичқончанинг чап 
тугмачасини босиб ушлаб турган ҳолда керакли катакларни кўрсатиш йўли 
билан амалга оширилади.

---

53 
Агар қатор ѐки устунни бутунлигича белгилаш керак бўлса устуннинг 
(ўзгарувчининг) номига ѐки кузатишнинг (қаторнинг) энг биринчи 
устунидаги 
катак 
сичқонча 
ѐрдамида 
белгиланади. 
Белгиланган 
маълумотлардан бошқа дастурлардаги каби нусха олинади ѐки бутунлай 
кесиб олинади.
5. Нусха олинган катак, устун ѐки қаторларни бош менюнинг 
«Правка» бўлимининг буйруқларидан фойдаланиб жадвалга қўшиши 
мумкин. 
Маълумотлар киритилган катаклар, устун ва қаторларни ўчириш, 
кесиб олиш ва бошқасини киритишда эътиборли бўлиш талаб қилинади. Бу 
амаллар маълумотларнинг тузилиши, қийматларини ўзгартириб юбориши, 
тўсатдан керакли маълумотнинг ўчиб кетишига олиб келиши мумкин. Шу 
сабабли маълумотларни таҳрирлашдан олдин файлни сақлаб қўйиш тавсия 
қилинади.