Психология управления

Тасаввуфнинг психологик моҳияти

• Зигмунд Фрейднинг диний қарашлари

• Мазкур таърифларга хос бўлган муштарак хусусиятларни ажратиб кўрсатмоқчимиз: а) дунёдан юз ўгириб, Аллоҳга йўналтириш; б) шаръий амалларни ҳам зоҳирда, ҳам ботинда бажариш орқали камол ҳосил қилиш; в) Қуръон ва суннат кўрсатган йўлда астойдил ибодат қилиб, руҳиятни софлаш; г) нафсни ахлоқий жиҳатдан тараққий эттириш; д) ибодатларни ҳузури қалб ила, сиҳҳати тавҳид ила, камоли маърифат ила, риояти сидқу ихлос ила ўз ўрнида адо этиш; е) инсоннинг ҳар бир сўзи, фикри, иши ва ниҳояти Роббиси билан боғланиш; ж) ибодат, зикр, тафаккур, риёзат ва мужоҳадаорқали нафснинг орзуларини назорат остига олиш; з) маънавий мартабаларни босиб ўтиб, “комил инсон” мақомига эришиш; и) ҳақиқат билимини қўлга киритиб, Аллоҳга етишмоқ учун ҳайрат кўрсатиш; к) Аллоҳни фақат Аллоҳ бўлганлиги учун севиш, ўз болиғини Аллоҳнинг борлиғида фано қилиш ва шу орқали Аллоҳнинг жамолига эришиш.

Асосий тасаввуфий тушунчалар ва уларнинг психологик шарҳи

• Тасаввуф илми Қуръони карим оятлари ва ҳадислар асосида шаклланган илмдир.
• Тасаввуфда назарий ва амалий билимларнинг муштараклиги кузатилади. У ҳам таълимот, ҳам амалиёт ҳисобланади.
• Тасаввуф билиш манбалари сифатида соғлом фикр ва ақлни инкор этмайди, бироқ шу билан биргаликда билим олишнинг соф тасаввуфий манбаларига ҳам ўрин ажратади. Буларга: илҳом, кашф ва сезги киради.
• Тасаввуфий билимларнинг янгилиги, асллиги ва оригиналлиги – унинг муҳим хусусиятларидан бири ҳисобланади. Янгилигининг боиси шундаки, тасаввуф аҳли ояту ҳадисларни шарҳлаганларида ҳали шу пайтгача маълум бўлмаган маънолар оламига кишини бошлайди.
• Тасаввуф ўзида асосан икки хил психологик усуллардан фойдаланади: қалбни поклаш методи ва ўзини ўзи англаш методи.