Производство продукции сельского хозяйства субъектами малого и среднего предпринимательства по регионам Республики Узбекистан

Ҳoзирги зaмoн дунё сиёсий ва иқтисодий харитасини ўзгартриш хусусятлари

Режа:

1. Дунё сиёсий ва иқтисодий картасининг аҳамияти, уни шаклланишининг асосий босқичлари.

2. Дунё аҳолисининг ўсиши, зичлиги ва жойлашуви.

3. Урбанизация жараёнининг ривожланиши.

4. Аҳолининг жинсий, диний ва ирқий таркиби.

1. Дунё сиёсий ва иқтисодий картасининг аҳамияти, уни шаклланишининг асосий босқичлари
Сиёсий карта мамлакатларнинг халқаро ўрнини, дунёда эгаллаган мавқеини, ривожланиш хусусиятларини яққол акс эттиради.
Дунё сиёсий ва иқтисодий картаси асосий сиёсий-географик ўзгаришларни акс эттиради: муайян давлатнинг бошқа давлат билан қўшилиши давлат суверенитетининг йўқотилиши, мамлакатлар майдонининг, чегараларнинг мамлакат ва пойтахт номларининг ўзгариши ва бошқалар. Бу элементларининг барчаси сиёсий географик картанинг асосий мазмунини белгилаб беради.
Дунё сиёсий картаси шаклланишининг асосий босқичлари қуйидаги даврларга бўлинади:
Қадимги давр (давлатларнинг дастлаб пайдо бўлишидан милоднинг 5 асригача) қулдорлик тузуми даврини ўз ичига олади. Қадимги Миср, Карфаген, қадимги Греция, қадимги Рим, Ўрта Осиёда шаклланган қадимги Хоразм, Бақтрия, Суғда ва бошқа давлатлар, Турк ҳоқонликлари каби қадимги давлатлар дунё цивилизациясининг ривожланишига катта ҳисса қўшганлар.
Ўрта асрлар даври (5-15 асрлар). Бу даврда қулдорлик империялари парчаланиб, уларнинг ўрнида кўп феодал давлатлар пайдо бўлди. Бу даврда муқаддас Рим империяси, Англия, Испания, Франция, Португалия, Киев Руси, Ҳиндистон, Хитой, Эрон ва Турон - Туркистон ўлкасидаги феодал давлатлар ва бошқалар мавжуд бўлган. Амир Темур ва Темурийлар давлатлари (14 асрнинг охири 15 аср боши) катта салмоққа эга бўлганлар. Бу давлатлар жойлашган ўрни Буюк ипак йўли билан боғланиб, Ғарб ва Шарқ ўртасидаги алоқаларда ўзига хос Карвон йўли "Кўприги" ролини ўйнаганлар.
Янги даври (15-16 аср оралиғидан биринчи жаҳон уруши тугаганига қадар) капитализм пайдо бўлган, ривожланган ва қарор топган бутун бир тарихий даврга тўғри келади.
Буюк географик кашфиётлар феодал ишлаб чиқариш муносабатларидан капиталистик ишлаб чиқариш муносабатларига ўтишнинг асосий омилларидан ҳисобланади.
Энг янги давр биринчи жаҳон урушининг тугаши ва 1917 йил Россияда Октябр тўнтаришидан бошлаб то ҳозирги кунларгача бўлган даврни қамраб олади. Бу давр қуйидаги уч босқичга бўлинади.
Биринчи босқич (1917-1939 йиллар) дунё харитасида СССР (социалистик империя)нинг пайдо бўлиши билан характерланади. Австрия-Венгрия империяси парчаланди.
Иккинчи босқич (1939-1990 й.) Европа ва Осиёдаги айрим давлатлар социалистик йўлга ўтади. Империализм мустамлакачилик тизимининг емирилиши оқибатида Осиё, Африка, Лотин Америкаси ва Океанияда 100дан ортиқ мустақил давлатлар пайдо бўлади.

• «Практикум по географии населения» Е. Л. Шувалов Москва «Просвещения» 1978 г
• Ежегодник . Москва 1985 г.
• «Население и общество», 1997 г август
• Узбекистон энциклопедияси 1980 й. 13-14 томлар.
• Максаковский В. П. Географическая карта мира. Ярославль 1993 г.
• «Узбекистоннинг иктисодий ва ижтимоий жугрофияси». Тошкент «Укитувчи» нашриёти 1995 й.

АДАБИЁТЛАР