Проф. Акрамов Ҳ. А. Темир-бетон

Кўп қаватли фуқаро бинолари 
Ҳозирги даврда заводларда тайѐрланадиган йирик ўлчамли йиғма 
темир бетон элементлардан бунѐд этиладиган синчли ва синчсиз бинолар энг 
кенг тарқалган бино турларидан ҳисобланади. 
Синч панелли бинолар тўла ва тўла бўлмаган синч кўринишида 
лойиҳаланади. Тўла синч вариантида қовурғали ѐпманинг учлари устунларга 
ўрнатилади. Устунлар ва ѐпманинг қовурғалари бинонинг фазовий синчини 
ҳосил қилади. Девор панеллари устунларга маҳкамланади. Тўла бўлмаган 
синч вариантида четки устунлар ўрнига юк кўтарувчи деворлар тикланади, 
ѐпмаларнинг бир учи ана шу деворларга, иккинчи учи эса ички устунларга 
таянади. 
Мавзу бўйича билимларни мустахкамлаш учун блиц-сўров саволлари
5. Кўп қаватли бинолар ва уларнинг ўлчамлари қандай? 
6. Синчли бинолар горизонтал кучларни қабул қилиши бўйича қандай 
тизимларга бўлинади? 
7. Кўп қаватли бинолар қандай ҳисобланади? 
8. Рамали тизим тўғрисида маълумот беринг. 
 
 
Темир-бетон конструкция элементларини ҳисоблаш хусусиятлари 
Конструкцияларни чегаравий ҳолати бўйича ҳисоблаш 
 

---

Амалдаги 
қурилиш 
нормаларига 
мувофиқ 
темир-бетон 
конструкцияларини чегаравий ҳолат методи бўйича ҳисобланади. Чегаравий 
деганда, конструкциянинг ташқи куч таъсирларига қаршилиги ѐки кераксиз 
силжишга ѐки маҳаллий шикаст етгандан кейин эксплуатация қилишга 
нолойиқлик ҳолатига етгани тушунилади. Чегаравий ҳолатлар икки гуруҳга 
бўлинган: I- кўтара олиш қобилияти; II- нормал эксплуатацияга лойиқлиги. 
Конструкцияларни биринчи гуруҳнинг чегаравий ҳолати бўйича 
ҳисоблашдан мақсад бу: 1) бузилишнинг олдини олиш (мустаҳкамлик бўйича 
ҳисоблаш), 2) конструкция шаклининг турғунлигидаги йўқотиш (бўйлама 
эгилиш бўйича ҳисоблаш), 3)уларнинг холати (ағдариш ѐки сирпаниш 
бўйича хисоблаш), 4)чарчоқлик бузилиш (чидамлилик буйича хисоблаш).
Конструкцияларни иккинчи гуруҳининг чегаравий ҳолати бўйича 
ҳисоблашдан мақсад бу: 1) хаддан ташқари бўлган деформациялар 
ривожланишини огохлантириш (эгилиш), 2) бетондаги дарзларни очилишини 
чегаралаш ва керак бўлган ҳолларда юкнинг бир қисми олингандан сўнг 
дарзларни ѐпиш ѐки дарз кетиш имкониятларини истисно қилиш.
Темир-бетон элементларини кесимини чегаравий ҳолат усули 
бўйича хисоблаш – бино ва иншоотларни меъѐрли ишлатиш мобайнида 
бутун конструкция ва унинг қисмларида чегаравий ҳолатни умуман 
кузатилмаслигига кафолат беради. Конструкциялар хамма босқичлар бўйича 
хисобланади: эксплуатация, ишлаб чиқариш, сақланиш, транспортда ташиш 
ва монтаж. Хисобланган чизмалар хамма қабул қилинган конструктив 
ечимларга ва санаб ўтилан босқичларга жавоб бериши шарт.