«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya Andijon 27-29 oktabr 2021 yil 289
ва сўзлардан сўровлар учун варинтларни танлашда ки таклиф қилишда
ишлатилади.
5.
Таснифланган сўровлар – бу усулда сўровлар таснифланади, яъни
сўров тегишли бўлган синфни таклиф қилади ва фойдаланувчи шу синфга мос
олдиндан тайёрланган ресурсларнинг рўйхатини олади.
6.
Сўровга табиий гап бўйича ишлов бериш – бу усулда айрим
маълумотларни излаш тизимиларда гапларнинг тузилиши бўйича синтактик
таҳлил ва мазмун моҳиятини аниглаш орқали SQL тилидаги сўровларни
яратиш киради. Аммо бу ишлов бериш маълумотларни излаш тизимларда
ўзини оқламайди. Чунки инглиз, рус тилидаги сўровлар ҳам географик нуқтаи
назаридан турлича тузилади.
7.
Сўровларга сунний ишлов бериш усуллари. Бу усулларда айнан
берилган терминларга ишлов бериш назарда тутилган. Бу борада Б.Мўминов
сунний ишлов бериш асосида сўровларни 3 гуруҳга аниқ, стохастик ва
норавшан сўровлар синфларига ажратишни таклиф қилган. Ҳар бир синф
сўровга ишлов бериш учун алоҳида модел ва ёндашув ишлаб чиқган. Бу
усулларинг барчаси қуйидаги учликка асосланади:
-
сўровни хатоларини тузатиш ва синфини аниқлаш;
-
сўровни формал бўлмаган сўз ясовчиларидан тозалаш;
-
сўровни баҳолаш ва SQL тилига акслантириш;
Ушбу учликка асосланган функциялар сўровнинг ҳар бир синфи учун
алоҳида талқин қилинади.
Сўровларга
ишлов
бериш
усуллари
маълумотларни
излаш
тизимиларининг ишлаш тамойлларига ўз таъсирини кўрсатади. Бу баъзи
фойдаланувчиларнинг
норозилигини
келтириб
чиқаради.
Масалан,
маълумотларни излаш тизими учун индексланмаган ёки унга табиий тилнинг
қасман ўзгартирилган терминлари билан чалғиб, сўровга ишлов бериш
асосида бошқа бир теминларга алмаштириб, умуманфойдаланувчи учун
кераксиз ресрусларни топиб беради.
Бундан ташқари коорпаратив ахборот кутубхона тизимларида айнан
баъзи фойдаланувчилар ўз сўровлари учун бошқа ресруслар рўйхатини
олишлари ва рўйхатни ичидан керакли маълумотларни яна рўйхат бўйича
қидириш амалларини бажаришларига тўғри келади.
Шу нуқтаи назардан қараганда коорпаратив ахборот кутубхона
тизимларида маълумотларни излаш тизимиларнинг энг содда ва янгиланган,
фойдаланувчилар учун анча қулай интерфейсларни, иснтрументларни яратиш
мақсадга мувофиқлигини кўрсатди.
Бугунги кунда Республикамизда болалар кутубхоналарини рақамли ва
умумий фойдаланиш жабҳаларини кенгайтириш, умумий ўрта таълим
мактаблари кутубхоналарини бирлаштириш орқали электрон кутубхоналарни
жорий қилиш проф М.А.Раҳматуллаев мактаби томонидан амалга
оширилмоқда. Чуқур илмий изланишлар асосида яратилган ушбу коорпаратив