Primatlarning asosiy evolyutsion bosqichlari

Ko‘pchilik olimlarning fikrlariga qaraganda, neandertal odamlarining miya rivoji hajmi hali barcha hodisalarni tasavvur qilish qobiliyatiga to‘la ega emas edi. Shuning uchun ham bunday sig‘inish diniy qarashlari neandertallarning so‘nggi bosqichlarida vujudga kelgan bo‘lsa kerak. Ammo neandertallarning boshlang‘ich va o‘rta rivojlanish bosqichlarida hali dafn bilan bog‘liq hayot, ularga tegishli urf-odat, sig‘inishlar to‘la xos emas, zaif holatda bo‘lganligi uchun mavjud edi. Ibtidoiy to‘da davrining neandertallar zamonida ijtimoiy ongning yana bir boshqa shakli vujudga kelgan. Biz yuqori satrlarda arxeolog R.Soleski tomonidan Shanidar g‘or madaniy qatlamlaridan topilgan neandertal jasadi bilan bog‘liq dorivor o‘simliklar changi kuzatilganligi haqida so‘z yuritgan edik. Bu topilmani kuzatishdan shu xulosa kelib chiqadiki, ibtidoiy to‘da davri odamlarining dorivor o‘simliklardan turmushda foydalanganligi xalq tibbiyotining ilk ildizlaridan dalolat beradi. Fransiyaning Li Farass g‘oridan kosasimon chuqurlikka ega tosh lavha topilgan bo‘lib, unda oxra, ya’ni tabiiy bo‘yoqdan chizilgan chiziqlar kuzatilgan. Bu hodisa san’atning kelib chiqishidagi ilk ko‘rinish bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, ilk paleolit davriga oid g‘or devorlarida makoronsimon, to‘lqinga o‘xshash chizmalar kuzatilgan, odamning qo‘l tasviri solingan rasmlar topilgan. Ayrim olimlar bu topilmalarning hali ular san’at namunalari emasligi, balki ma’naviy ijod tushunchasining eng ilk tasavvurlari ekanligi haqida mulohazalar yuritishmoqda. Qandayligidan qat’iy nazar bu kabi topilmalar ahamiyatli bo‘lib, biz bu orqali odamzodda dastlabki ma’naviy ajdodning ilk ildizlari ibtidoiy to‘da davrida yuzaga kela boshlaganligi haqidagi tasavvurga ega bo‘lamiz.