Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

4-misol. Ikki hudud bo’yicha sanoat tarmog’i ishlab chiqarish hajmi va asosiy kapitalining o’rtacha yillik qiymati haqida ma’lumotlar berilgan. (o’zgarmas baholarda, mlrd so’m.):

Hudud	Sanoat mahsuloti hajmi		Asosiy kapitalning o’rtacha yillik qiymati
	Bazis yil (Q0)	Joriy yil (Q1)	Bazis yil (AS0)	Joriy yil (AS1)
1. 2.	32 15	39 14	70 38	88 36
Jami:	47	53	108	124

Yechish.
Hududlar asosiy kapitali qaytimini va ularni o’zgarishini kapital qaytimi alohida indeksi orqali ikki yil uchun aniqlaymiz:

Hudud	Asosiy kapital qaytimi (so’m/so’m)		A sosiy kapital qaytimining o’zgarishi(%),
1	0,457	0,443	96,94
2	0,395	0,389	98,48

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki asosiy kapitaldan foydalanish samaradorlik darajasi ikkala hududda ham kamaygan.

Hududlar bo’yicha o’rtacha kapital qaytimi darajasining o’zgarishini va unga ta’sir qiluvchi omillarni kapital qaytimi o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli hamda tarkibiy siljishlar indekslari orqali baholaymiz.
Asosiy kapital o’rtacha qaytimining o’zgarishi,
yoki 98,16% ga teng.
O’rtacha kapital qaytimi ikkala hudud bo’yicha joriy yilda bazis yilga nisbatan 1,84% ga kamaygan.
Bunga quyidagi omillar ta’sir qilgan:
a) har bir hudud bo’yicha asosiy kapital qaytimining o’zgarishi
yoki 2,73% ga kamaygan
b) kapital qaytimi yuqori bo’lgan hudud asosiy kapitalining salmog’ini ortishi hisobiga

yoki 0,92%ga oshgan .

Ikkala hudud bo’yicha ishlab chiqarilgan sanoat mahsuloti hajmining o’zgarishiga asosiy kapital hajmi, tarkibining o’zgarishi va undan foydalanish darajasining mutlaq ta’sirini quyidagicha tahlil qilishimiz mumkin:

Aylanma kapital ma’lum bir momentdagi ko’rsatkich bo’lib, o’rtacha qoldiq qiymati bo’yicha baholanadi.

Aylanma kapitalning aylanish koeffisiyenti (har bir so’mlik yoki ming so’mlik aylanma mablag’larga to’g’ri keladigan sotilgan mahsulot hajmi) quyidagicha aniqlanadi:


bunda: – sotilgan mahsulot hajmi; – aylanma kapitalning o’rtacha qoldig’i.
Aylanma kapitalning biriktirish koeffisiyenti quyidagi formula bilan aniqlanadi:


Aylanma kapital aylanishining o’rtacha davriyligi (aylanma kapitalning bir davridagi aylanish kunlari soni) quyidagi formula bilan aniqlanadi:



– kalendar kunlari soni



Aylanma kapitalga bo’lgan talabni quyidagi formula orqali ham topish mumkin:


Aylanma kapital aylanish tezligini ortishi yoki aylanish davrining kamayishi hisobiga bo’shab qolgan aylanma kapital qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi:
yoki
bu yerda, – joriy davrdagi aylanma kapital qoldig’i; – bazis davrdagi bir aylanishning davri (kunlarda);
– joriy davrda sotilgan mahsulot hajmi;
– tahlil qilinayotgan davr uzunligi.