Porshenli va plunjerli nasoslar

14.5.
 
Porshenli kompressorlar 
 
Porshenli kompressorlar
siqish darajasiga qarab bir va ko’p bosqichli, shuningdek ishlatish 
printsipiga ko’ra bir va ikki tomonlama harakat qiluvchi bo’ladi. 
Bir bosqichli porshenli kompressorning tuzilishi xuddi porshenli nasosning tuzilishiga o’xshash 
(14.4-rasm). Porshenь tsilindrda o’ngga va chapga krivoship mexanizmi yordamida qaytar-ilgarilanma 
harakat qiladi. Porshenь tsilindrning ichki devoriga zich qilib o’rnatiladi va tsilindr bo’shlig’ini ikki 
qismga bo’lib turadi. 
14.4-rasm. 
Porshenь chapdan o’ngga tomon ilgarilanma harakat qilganida so’rish klapani ochilib tsilindr 
gazga to’ladi, orqaga qaytganida esa tsilindrdagi gazning siqilishi natijasida bosim orta borib, uzatilish 
chizig’idagi bosimga teng bo’lganda, uzatuvchi klapan ochilib gaz uzatila boshlaydi. Gaz siqilganda 
uning temperaturasi ko’tariladi, qizigan gaz yog’lab turuvchi moyni kuydirib yubormasligi uchun 
tsilindrning devori uzluksiz suv bilan sovitib turiladi. 
Bir bosqichli kompressorning unumdorligi kam bo’lganligi uchun ikki tomonlama 
harakatlanuvchi porshenli kompressorlar ko’p ishlatiladi. Bu kompressorlarda tsilindrdagi gaz 
porshening ikkala qismida (chap va o’ng) siqiladi; ularda ikkita so’rish va ikkita uzatish klapani bor 
(14.5-rasm). Porshenь krivoship-shatunli mexanizm yordamida ilgarilanma harakat qiladi. Val bir 
marta aylanganida tsilindrga gaz ikki marta suriladi va ikki marta uzatiladi.Kompressorning 
unumdorligi bir tomonlama ishlaydigan kompressorlarnikiga qaraganda deyarli ikki marta ko’p. 
Bir bosqichli kompressorlarning unumdorligini oshirish hamda gazlarning siqilish darajasi 0,4...0,6 
MPa bo’lishi uchun ko’p tsilindrli bir va ikki tomonlama siqadigan kompressorlar ishlatiladi. Bu 
kompressorda gaz birinchi tsilindrdan keyingi tsilindrga o’tgani sari bosimi ko’tarilib boradi. 
Kompressorlarning porsheni umumiy bir ish valiga o’rnatilgan. Gazning siqilishi natijasida uning 
temperaturasi bir tsilindrdan ikkinchi
tsilindrga o’tganida 
14.5-rasm. Ikki tomonlama harakatlanuvchi bir tsilindrli kompressor. 

---

ortib boradi. SHu sababli ikkita tsilindr orasiga sovitkichlar o’rnatiladi. Bu kompressorlarda porshenlar 
parallel ishlaydi va tsilindr ketma-ket yoki parallel bitta o’qqa o’rnatiladi. 
Gaz 
T
1
temperatura bilan 
r
1
bosimda so’rish Quvursi orqali birinchi tsilindrga kirib, porshenь 
yordamida 
r
2
bosimgacha siqiladi, o’rtadagi sovitkichda sovitilgan gaz ikkinchi tsilindrga kirib,
porshenь yordamida 
r
2
yoki kerakli bosimgacha siqiladi va uzatish klapani orqali uzatiladi. 
Porshenli kompressorlarning ishlashini tekshirib turish hamda porshenь bir marta aylanganda 
gazlarning so’rilish va uzatilish vaqtidagi bosim bilan hajmining o’zaro bog’lanishi indikator 
diagrammasida kayd qilinadi. Ideal kompressorning ishlashini xuddi porshenli nasosni ishlash indikator 
diagrammasi (14.2-rasm) dagidek ifodalash mumkin.
Gazlar bir bosqichli ideal kompressorda siqilganida protsess ning nazariy xarakteristikasi-bosim 
bilan hajmning bog’lanishi indikator digrammasi 
abcd 
yuza bilan tasvirlanadi; 
ab
-so’rish jarayoni; 
bc
–
siqish jarayoni; 
cd
-haydash jarayoni. 
Nazariy jarayonda kompressorlarning porsheni chap chekka holatida tsilindr qopqog’iga taqalib 
kelib, qoldiq hajm hosil qilmaydi. qoldiq hajm bo’lmagani uchun gaz uzatilgandan so’ng, shu 
vaqtdayoq gaz so’riladi (
b,d
nuqtalar). Real kompressorlarda biror holatni egallagan porshenь bilan 
tsilindr qopqog’i orasida doimo muayyan hajm qoladi va u