Populatsiyalarning umumiy tasnifi. Populatsiyaning asosiy xususiyati

Odamning tug’ilgan kunidan boshlab to qarishigacha bo’lgan davri:

1	Yangi tug’ilgan bola	1-10 kungacha
2	Emizikli davrdagi bola	10 kundan ikki yilgacha
3	Go’daklik	1-3 yosh
4	Ilk bolalik Bolalik	4-7 yosh 8-12 yosh (o’g’il bolalar) 8-11 yosh (qiz bolalar)
5	O’smirlik (o’spirinlik)	13-16 yosh (o’g’il bolalar) 12-15 yosh (qiz bolalar)
6	Yoshlik	17-21 yosh (o’spirinlar) 16-20 yosh (qiz bolalar)
7	Voyaga yetishning birinchi davri	22-35 yosh (erkaklar) 21-35 yosh (ayollar)
8	Voyaga yetishning ikkinchi davri	36-60 yosh (erkaklar) 36-55 yosh (ayollar)
9	Yoshi qaytgan (keksaygan) davr	61-74 yosh (erkaklar) 56-74 yosh (ayollar)
10	Qarilik	75-90 yosh (erkaklar, ayollar)
11	Uzoq umr ko’rish (uzoq yashash)	90 yoshdan yuqorisi

Fazoviy tuzilmasi.

Populyatsiyaningfazoviytuzilmasipopulyatsiyamaydonidagiayrimindividlarvaguruhchalarningtarqalishxarakteriniifodalaydi. Odatdaturvaayrimpopulyatsiyalarichidaindividlarbirtekistarqalmaydi, chunkiyashashsharoiti, ya’niozuqaresurslari, boshpanakabilartaqsimlangandir. Bundantashqari, populyatsiyanitashkiletuvchiorganizmlarningbiologicxususiyatlari, harakatchanligivaagregirlikdarajasikabilarmuhimroloynaydi.Harqandaypopulyatsiyadagiindividlarningma’lumdarajadabirjoydanikkinchijoygako’chibyurishikuzatiladi.Ba’ziindividlartug’ilganjoyidaumriningoxirigachayashabqoladi, ikkinchibirpopulyatsiyaningindividlariuzoqmasofalargako’chibketadi.Individlarninghayotdavomidako’chibyurishko’satkichisifatidaindividualfaollikradiusi, panimistikbirlikyokiqo’shnichilikdarajasikabilardanfoydalaniladi. Ekologlar tomonidan tabiatda hayvonlarning tarqalishini kuzatish natijasida fanga o’rtacha masofada tarqalish tushunchasi kiritilgan.U nishonlangan barcha individlarning o’rtacha uchrash masofalarining arifmetik qiymati hisoblanadi. Individlar va guruhlar topografik usullarda ifodalanishi mumkin. Individlarning uch turdagi tarqalishi ma’lum: bir tekis, tasodifiy va guruhli (to’da-to’da). Individlar bir tekis tarqalganda xuddi mevali daraxtlar bog’da o’tkazilganidek, bir-biriga nisbatan bir xil masofada joylashadi.Tabiatda ushbu tarqalish turi juda kam uchraydi.Yetilgan o’rmonlarda baland daraxtlarning joylashishi bir tekis joylashishga yaqin keladi.Suv boyida yashovchi yirik koloniyali qushlarning individlari ham ana shunday joylashadi.

Tasodifiy tarqalishda individlar bir-biridan har xil masofada joylashadi.Bunday joylashish populyatsiyaning zichligi kam bo’lgan bir xil muhitda uchratiladi.

Tabiatda guruhli tarqalish turi ko’p uchraydi.Bunda individlar to’da hosil qilib bir-biridan turlicha masofada joylashadi.Individlar guruh ichida bir tekis yoki tasodifiy joy egallaydi.Guruhli tarqalish notekis muhit ta’siri natijasida, ya’ni muhitning ayrim bo’limlarida qulay sharoit bo’lishi, shuningdek, noqulay omillar bilan birga uchraydigan joylar uchun xarakterlidir.