Polimer materiallar

m = YO (1 + RLT)
, bu yerda Ym va Yn T p dan LT = T - to, P gacha bo'lgan 
haroratdagi hajm hajmli termal kengayish koeffitsientidir. Chiziqli o'lchamlarning 
o'zgarishi  holatida  a  chiziqli  kengayish  koeffitsienti  qo'llaniladi.  Zamonaviy 
tadqiqot  usullari  polimerlarning  termik  kengayish  koeffitsientini  mikrometrdan 
atom o'lchamigacha aniqlashga imkon beradi. 
To'liq  tizimdagi  har  qanday  stresslar  muvozanat  holatining  paydo  bo'lishiga 
olib keladigan narsa xususiyatlarga salbiy ta'sir ko'rsatishi ma'lum. Hozirgi kunda 
keng  tarqalgan  fikrga  ko'ra,  har  qanday  to'ldirilgan  tizimni  plomba,  o'zgarmas 
xususiyatlarga ega bo'lgan polimer matritsasi va chegara qatlamidan tashkil topgan 
uch  qismli  mikroheterojen  tizim  sifatida  ko'rib  chiqish  kerak.  Tarkibida  asosiy 
materialdan  xususiyatlari  jihatidan  farq  qiladigan  chegara  qatlami  mavjudligiga 
katta  ahamiyat  beriladi.  Ushbu  farq,  qaysi  kompozitsiyani  shakllantirish  usulidan 
(eritmadan,  eritmadan)  hosil  bo'lishidan  qat'iy  nazar,  sirt  bilan  aloqa  qilishda 
zanjirlarning  moslashuvchan  cheklanishi  bilan  bog'liq.  Shunday  qilib,  to'ldirilgan 
polimerlarning  fizik-mexanik  xususiyatlari  uchun  interfaolial  polimer  qatlami 
qanday  hosil  bo'lganligi,  yuzaga  keladigan  stresslarni  engillashtirish  uchun 

---

sharoitlar  yaratilganligi  befarq  emas.  Shu  munosabat  bilan,  polimerizatsiya 
to'ldirish  usuli,  unda  plomba  yuzasining  faol  markazlarida  makromolekulaning 
o'sishi  yuzada  makromolekulalarni  yaxshiroq  o'rash  uchun  qulay  sharoit  yaratadi, 
interfeysda  muvozanat  bo'lmagan  jarayonlarning  paydo  bo'lish  ehtimolini 
kamaytiradi. 
Ko'pgina  stirol  yoki  vinil  asetat  tizimlarida  va  turli  xil  to'yinmagan 
poliesterlarda  ko'prik  vositasi  sifatida  bu  bog'liqlik  tasdiqlandi  va  polimer 
tarmog'idagi  kimyoviy  joylar  sonining  ko'payishi,  avvalo,  uning  tarkibidagi  bo'sh 
hajmning  pasayishiga  ta'sir  ko'rsatdi  va  shuning  uchun  polimerning  issiqlik 
kengayish  koeffitsienti  kimyoviy  maydonlar  sonining  ko'payishi  bilan  to'g'ri 
ravishda  pasayadi.  Har  xil  harorat  oralig'ida,  o'ziga  xos  hajmda  va  oynaga  o'tish 
haroratida  termal  kengayish  koeffitsientini  o'lchash  bo'yicha  turli  xil  tuzilmalar 
polimerlarining  ichki  tuzilishini  miqdoriy  baholash  usullarini  topish,  berilgan 
polimer  tarmog'idagi  tugunlarning  xususiyatlarini  batafsilroq  tasvirlashga  imkon 
beradi. 
Antioksidantlarga  qo'shimcha  ravishda,  yopishqoq  kompozitsiyalar  plomba 
moddalarini  o'z  ichiga  oladi  (ko'pincha  chang  alyuminiy  ishlatiladi),  ular 
yopishqoqning  siqilishini  va  polimerning  termal  kengayish  koeffitsientini 
kamaytiradi. Yopishqoq kompozitsiyalar shisha panga qo'llaniladi.