Polimer materiallar

Plastmassa turlari va ularni qo`llanilishi. 
Plastmassa 
(plastik)  deb  –  polimerlar  asosida  olingan  mustahkam,  qattiq 
va elastik materialga aytiladi.  
Plastmassa  –  yunoncha  “plastic”  –  “qayishqoq”  va  lotincha  “massa”  –
“yumaloqlangan narsa” so`zlarining birikmasidan tashkil topgan. 
Plastmassalar  ham  polimerlarga  o`xshab  harorat  ta`sirida  plastik 
xususiyatga  ega  bo`lib  har  xil  shaklga  kirishi  mumkin.  Plastmassalarning 

---

xossalari  ularning  asosiy  tashkil  qiluvchi  polimer  xossalariga  ko`p  jihatdan 
bog`liq. 
Shunga 
qarab 
termoplastlar 
va 
termoreaktiv 
plastmassalar 
(reaktoplastlar)  farq  qilinadi.  Ko`pchilik  plastmassalar  tarkibida  polimerdan 
tashqari 
to`ldiruvchilar 
va 
qotiruvchilar, 
katalizatorlar, 
stabilizatorlar, 
mayinlashtiruvchilar  (plastifikatorlar),  bo`yovchilar  va  moylovchi    materiallar 
bo`lishi mumkin. 
Birinchi  kashf  qilingan  plastmassalar  bosim  va  qizdirish  natijasida 
muayyan  sharoitda  shaklga  aylanib,  sovugandan  keyin  tashqi  muhit  ta`sirida 
ilgarigi holatiga qaytolmas edi. 
Keyinchalik  issiqlik  ta`sirida  qayta  ishlanadigan  plastmassalar  ham  ixtiro 
qilindi.  Jahonda  birinchi  bo`lib  plastmassa  selloidni  1856  yil  ingliz  kimyogari 
Aleksandr Parkezi ixtiro qilgan. 
Plastmassalar shaklining qayta tiklanishi bo`yicha termoplast va reaktoplast 
turlarga 
bo`linadi. 
Termoplast 
plastmassalarning 
(masalan, 
polietilen, 
polivinilxlorid,  polistirollar)  molekulalari  bo`ylama  joylashganligi  sababli 
issiqlik  ta`sirida  shaklini  o`zgartiradi,  ya`ni  ulardan  yasalgan  buyumlarning 
chiqindilarini qayta ishlash mumkin. Reaktoplastlarning (masalan, aminoplast va 
ftoroplastlar)  molekulalari  to`rsimon  joylashganligi  sababli  ularni  qayta  ishlab 
bo`lmaydi.