Поэтик матннинг прагмасемантик хусусиятлари

Ichki va tashqi nutq

S. Jonridova

REJA: 

REJA: 

• Ichki nutq
• 2. Tashqi nutq.
• 3. Turg’un tasvir.
• 4. Rivojlantiruvchi tasvir.

Ichki nutq - laffuz etilmaydigan,
tovushsiz (ichda) bo’ladigan nutq.

• bir ifoda vositasi ishtirok etmaydi.
• U inson tafakkurida tuziladi, xayol qilinadi.

Ichki nutq badiiy adabiyotlarda o’ziga xos
tarzda beriladi. Uning badiiy adabiyotdagi
ifodasi qahramonning o’ziga-o’zi gapirishi,
xayol surishi sifatida aks etadi.

Tashqi nutqda esa bunday holat bo’lmaydi,
unda nutq egasi – so’zlovchi aniq namoyon bo’ladi.
Tashqi nutq aniq bir formaga ega bo’ladi,
yozuv shaklida yoki ovoz bilan ifodalanadi.
Tashqi nutqda ichki nutqdagi kabi shartlilik
kuchli bo’lmaydi, ko’p ovozlilik aks etmaydi.
ichki nutq ayni paytda
tafakkur hodisasi,
psixologik hodisa
nutqiy hodisa
Tasvir nutq tipida biron voqea-hodisa,
hikoya berilmaydi,narsa-hodisaning
tarixi bayon etilmaydi. Bunda
tasvirlanayotgan narsa-hodisaning
o’zi muhim bo’ladi
Devorlar nurabdi. Bahor jalalari tushirib yuborgan tarnov
tagidan bo’g’ot o’pirilibdi. Rayhon, gultojixo’rozlar
yashnab turadigan gulzorda o’tgan yili bel bo’yi o’sgan giyohlar
qovjiragancha hali ham turibdi. Tagidan chiqqanlari
ham sug’orilmaganidan sarg’ayib yotibdi.
(S. Ahmad, “Ufq bo’sag’asida”,
“Tasvir nutq tipida narsa-hodisaning o’zi
berilar ekan, uning belgilari bir yerga
to’planadi, sanab ko’rsatiladi. Natijada
tasvirlanayotgannarsa-hodisaning harakati
yoki u haqidagi fikri berilmaydi:
Anorlar gullagan, shaftolilar ariq bo’ylariga
to’kilgan bir chiroyli hovli. Gultojixo’rozlar yelpig’ichdek
bo’lib oftobda yonadi. Gulzor chetidagi yashil so’ri
ustidagi gilam oftob rangini ko’tarmasin degan
niyatda bo’lsa kerak, buklab qo’yilgan.
Hovli to’rida ikki uy, ayvon. Pastda yana chog’roq
bir uy, dahliz. (S. Ahmad, “Ufq bo’sag’asida”, .