Plazma xususiyatlari va farqi

Moddaning qattiq, suyuq yoki gaz xolatlarda bo‘lishi uning agregat holatlari deyiladi. Yuqorida aytilganlardan ravshanki, plazma xususiyatlari moddaning oddiy gaz holatidagi xususiyatlaridan ko‘p jihatdan farq qiladi. Shuning uchun plazmani moddaning to‘rtinchi holati deb hisoblanadi. Plazma xususiyatlaridan foydalanish xozirgi. zamon texnikasi taraqqiyotida g‘oyat katta ahamiyatga ega.

• Plazma lampasida elektronlar ionlar bilan birlashib, yuqori energiyali holatdan quyi energiyali holatga o‘tadi va nurlanadi.

Plazma ionlashgan gaz bo’lib, manfiy zaryadlangan zarrachalar (elektron va manfiy ionlar), musbat zaryadli ionlar va neytral zarrachalardan (turg’un va uyg’otilgan holatdagi atom va molekulalar) tashkil topgan.

Plazma zarrachalar sistemasi bo’lib, ionlanish darajasi, temperatura zichligi element tarkibi va kvazineytralligi bilan harakterlanadi.

Moddani plazma holatiga o’tish yoki atom va mo’lekulalarni ionizatsiya jarayoni zarrachalarning o’zaro ta’siri yoki ularning nurlanish ta’siri bilan bog’liq bo’ladi.

Plazma manbalarida ionizatsiya jarayoni tehnologik harakterga ega bo’lib, elektron zarb yoki kvant nurlanishlarning atomga ta’siri bilan kuzatiladi. Ionizatsiya jarayonida elektronlar yoki nurlanishning kvant energiyasi atomlarning ionizatsiya energiyasidan katta bo’lishi kerak.

Plazmada ionizatsiya jarayoniga teskari jarayon rekombinatsiya jarayoni kuzatiladi. Rekombinatsiya jarayoni turli xil ishorali zaryadli zarrachalarning to’qnashishida yuz beradi. Rekombinatsiya jarayonida ajratilgan energiya toqnashayotgan zarrachalarning biriga beriladi.

Plazmaning asosiy harakteristikalari:

Plazmaning ionlanish darajasi ai plazma hajmidagi ionlashgan zarrachalar sonini moddadagi boshlang’ich neytral zarrachalar soniga nirbati bilan aniqlanadi.

Plazmadagi ionizatsiya va rekombinatsiya jarayoni tenglashganda plazmaning ionlanish darajasi o’zgarmay qoladi.

Plazmaning ionlanish darajasi qiymatiga qarab plazmalar

Kuchsiz ionlashgan (ai<1)

Ionlashgan (ai<1)

To’liq yoki yuqori ionlashgan ( ai 100 % ga yaqin). plazmalarga bo’linadi.

Plazmaning kvazinaytralligi katta hajmda va keng vaqt intervalida quyidagi shartni bajarilishi bilan harakterlanadi

Σ𝑧 (𝑛) =(ne)

(ni) va (ne) ionlar va elektronlarning o’rtacha konsentratsiyasi. z- ionlar ionizatsiyasining karraligi (z>1)