Plastidalar. Ular (yumaloq yoki oval shaklida bo’lib, ikki qavatli oembnma bilan o‘ralgan bo’lib rangsiz (proplastidlar, leykoplastlar, etioplastlar) yoki rangli (xloroplastlar, xromoplastlar) organoiddir

Xloroplastlar biogenezi. Hujayra ontogenezida xloroplastlar plastidlardan, ya'ni meristemalar hujayralaridagi proplastidlardan hosil boMadi. Proplastidlaming ichki membranasi juda kuchsiz rivojlangan boMadi. Proplastidlardan xloroplastlaming rivojlanishi bir qator o‘zgarishlar, xususan, plastidlar membranalari tizimining differensirovkasi (lamellalar va granlarning hosil boMishi) bilan boradi. Shuning bilan bir qatorda pigment laming sintezi va tashkillanishi, yorugMik yig‘uvchi kompleksning, FT-I, FT-1I hamda boshqa komponentlaming sintezlanishi jarayonlari ro‘y beradi. Xloroplastlar va plastidalar membranalari sistemasining qurilishi va qayta qurilishi doimiy ravishda membranalar tuzilishining yangilanishi, ya'ni oqsillar va lipidlarning yemirilishi va membrana tarkibiga boshqa yangi komponentlaming kirib kelishi bilan boradi. Xloroplastlaming biogenezi faqatgina yorugMikda ro‘y beradi. Buni biz qorong‘ulikda o‘sgan o‘simliklar maysalaridagi etioplastlarning o‘zgarishida ham ko‘rishimiz mumkin. Etioplastlarning xloroplastlarga aylanishi xloroplastlaming rRNK, mRNK molekulalarining, tuzilma oqsillari sintezining va boshqa komponentlarining sintezlanishi bilan boradi. Bunda yorugMik ta'sirida, etioplastlarning protoxlorofillidi tezda xlorofill «а» hosil qiladi. Keyingi ikki soat davomida xlorofillning miqdori juda sekin o‘zgaradi. So‘ngra nisbatan tezlashadi. Bu vaqtga kelib xloroplastning lamelar tuzilishi shakllangan boMsada granlari hozircha boMmaydi. Hozirgi maMumotlarga asosan FT-II va YoTK xloroplastlarda granlarni tashkillashtiruvchi deb qaraladi. Hujayralaming o‘sishi mobaynida xloroplastlar sonining ortishi proplastidlaming boMinishi yoki xloroplastlaming differentsiatsiyasi tufayli boMadi Ayrim hollarda xloroplastlaming kurtaklanishi ham kuzatiladi. BoMinishdan so‘ng hosil boMgan xloroplastlaming oMchamlari ortadi. Xloroplastlaming boMinishi har 6-20 soatda boMishi va har doim ham yadroning boMjnishiga to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Plastidlaming boMjnishini qizil nurlar (660 nm) orqali tez lashtirish va uzun qizil nurlar orqali (730 nm) to‘xtatish mumkin. Shuningdek, xloroplastlaming boMinishi past harorat tufayli ham to‘xtashi mumkin (XI.12-rasm).



II.2-rasm . Xloroplastlar ontogenezi sxemasi (A.Frcy-Vissling, K.M yuletaler, 1968): l—initsial zarracha, 2—proplastidlar, 3-pufakchalarning hosil bo ‘lishi, 4-prolamilyar tana, 5-yorug ‘likda lamellalarning hosil bo'lishi; 6-yog' tomchis,; 7-xloroplast, 8 -tilakoidlar, 9-stroma lamellalari, 10-granlar, 11-lamelar tizimning hosil bo ‘lishi, 12-kraxmal donachalari.