Plants reproduction

* GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI AXBOROTNOMASI * 
* Gumanitar -ijtimoiyfanlar seriyasi, 2020. 
№ 4 * 
 
39 
қисми, жанубда эса Кеш, Сағониён, Шуман, Вашжирд ва Рашт, шарқий томони 
Фарғонанинг баъзи чегаралари билан туташган
”[1]. Гарчи бироз муболағали бўлса-да, 
ушбу маълумотдан айн бўладики, Уструшонанинг жануби-ғарби ва жануби-шарқи анча 
кенгайган бўлиб, бу йўналишдаги чегаралари Суғд воҳасидаги Самарқанд ва Кеш 
(Шаҳрисбаз) атрофлари ҳамда Тўхористон ўлкасининг шимолий вилоятлари – Чағониён 
(Денов), Шуман (Душанбе) ва унинг теграсидаги тарихий вилоятлар билан туташиб кетган. 
Хитой йилномаларида келтирилган маълумотлар ҳам ушбу маълумотларга бирмунча 
мос келади. Улар орасида “Тан-шу” йилномасида ўрин олган воҳа тарихи бўйича қуйидаги 
маълумотлар ўзининг нисбатан тўлиқлиги билан ажралиб туради: “
Шарқий Цао 
ҳукмдорлиги – бошқача номланишлари Шуайдушанна, Суйдуйишана, Кипутана ва 
Судучжини, ҳаммаси бўлиб тўртта номга эга. Ушбу мамлакат Босси тоғининг шимолий 
томонида жойлашган. Бу жойлар Катта Хан сулоласи даврида Эрши (Фарғонанинг 
марказий шаҳри)га тобе бўлган. Шимоли-шарқда Гюйчжаньти (Хўжанд)гача 200, 
шимолда Ши (Чоч)гача, ғарбда Кан (Самарқанд), шимоли-шарқда Нинюан (Фарғона)га 
400 ли; жанубда Тухоло (Тўхористон)гача 500 ли. Ушбу шаҳарларнинг барчаси 400 лидан 
ортиқроқ масофададир. Йеча шаҳри бўлиб, бу шаҳарда берк ёпилган ғор бор. Бу ерга ҳар 
йили икки марта қурбонлик келтиришади. одамлар юзини ғорга қаратган ҳолда тик 
туришади.(Император) У-ди ҳукмронлиги давомида (618-626 йй.) бу ҳукмдорликдан элчи 
юборилди
” ”[1]. Шу ўринда айтиб ўтиш керак, йилномада келтирилган Йеча шаҳрининг 
Уструшонадаги айнан қайси шаҳарга тўғри келиши ва маҳаллий шакли қандай бўлгани 
тўлақонли аниқланмаган.
Уструшона ҳукмдорлиги ўрта асрларда бир қанча рустоқларга бўлинган бўлиб, бу 
рустоқларнинг ёзма манбаъларда келтирилган номлари асосида уларнинг сонини 18 та
бўлган, деб тахмин қилинади. Ёқут ал-Ҳамавийнинг “Муъжам ул-булдон” асарларида 
эслатилган Уструшона бир қанча шаҳар ва қишлоқларни ўз ичига олувчи рустоқ деб
аталмиш маъмурий тузилмалардан ташкил топган. Мамлакат 18 рустоқдан иборат бўлиб,
улар тоғ ва текислик рустоқларига бўлинган. ”[1] 
Уструшона рустоқларидан 9 таси асосан, текисликда жойлашган Бунжикант, Сабат, 
Зомин, Бурнамад, Харакана, Фағнон, Ховос, Шавкат, Фағкат (Вағкат) рустоқлари бўлиб, 
уларнинг ҳар бирида бир қанча шаҳарлар (рустоқ марказларини ҳам қўшиб ҳисоблаганда) ва 
кўплаб қишлоқ манзилгоҳлари бўлган. Қолган 9 таси тоғ рустоқлари: Минк, Асбаникант, 
Бискар, Бангам, Вакр, Шагар, Масча, Буттам ва Бурғар бўлиб, афтидан улардан фақат Минк 
рустоқи ҳудудида бир қанча шаҳарлар бўлиб, қолганларида, асосан, кўплаб қишлоқ 
манзилгоҳлари жойлашгандир. Ўрта аср муаррихлари Уструшонани “400 қалъали ўлка” 
сифатида тилга оладилар”[1].
А.А.Грицинанинг ёзишича, ўлкада 18 та туман бўлган, булар: Куркет, Газак, Багкет, 
Совот, Зомин, Дизак, Бунжикат, Харакана, Фекнан, Фағкат, Минк, Асбаникат, Бискар,
Вакр, Шагар, Бурғар, Буттам”[2]. 
Қадимги Уструшона ҳудудида олиб борилган археологик изланишлар натижасида 
аниқланга тепалар мажмуалари ва ўрганилаётган кўплаб археологик ёдгорликлар, хусусан, 
қалъа қолдиқлари ҳам, бу маълумотларни тўла тасдиқлайди. Бу қалъалар ҳудудаги кўплаб
мўъжаз воҳаларлар (микрооазис) негизида ташкил топган рустоқларни ҳимоя қилиш
мақсадида, стратегик жиҳатдан қулай бўлган нуқталарга қурилиб, ўзига хос мустаҳкам 
ҳарбий-мудофаа тизимини ташкил этган. Бу қалъа ва қўрғонларнинг асосий қисми илк ўрта
асрларга оиддир”[3]. 
Деярли барча араб-форс манбаларида Бунжикат (Шаҳристон / Масчо - Ўратепа атрофи) 
шаҳри Уструшонанинг йирик сиёсий ва маъмурий маркази сифатида кўрсатиб ўтилади. 
Мисол учун Ибн Хавқал Уструшона шаҳарлари ҳақида ёзганда шундай дейди: «
Бу

---