План – конспект занятия по ознакомлению с окружающим

ISSUE 9. SENTABR 
jadvalida keltirilgan texnologik me`yorlarga 
asoslanib aniqlanadi. 
Ovqat ratsionining ozuqaviy va energetik 
qiymati taomnoma- taqsimotga asoslanib 
hisoblanadi. Shuning uchun ishlab 
chiqaruvchi korxona yoki tashkilotlar 
tomonidan yetkazib berilgan qadoqlangan 
oziq-ovqat mahsulotining ozuqaviy va 
energetik qiymati ko`rsatilishi lozim. 
Har kuni oshxonada ish tugatilgandan so`ng, 
xonalarni orasta qilib yig`ishtirib qo`yishlari 
lozim. Buning uchun yig`ishtirish vaqtida 
kiyishga mo‘ljallangan maxsus kiyimlar 
(xalat, fartuk va boshq.) bo`lishi kerak. Har 
oyda bir marta asosiy yig`ishtirish-tozalash 
ishlarini o`tkazish va barcha xona, jihoz va 
anjomlar zararsizlantirilishi va xavfsizlik 
ko‘rigidan o‘tishi talab etiladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.Sodiqov A.R., Maktabgacha va maktab 
yoshidagi bolalarni ovqatlantirish T. «Ilm 
Ziyo», 2018 yil. 
2. Mirzaaxmedov A.M.. ―Maktabgacha 
ta‘lim muassasalarida sog`lom 
ovqatlantirishni tashkil etish‖. T. 2019 yil. 

---

- 128 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218
ISSUE 9. SENTABR 
QORAQALPOQ LINGVISTIKASIDA 
GENDER TADQIQI 
 
Rzamuratova Zlixa Quwatbaevna 
Kalit sozlar:
gender, feministik, 
maskulinlik, erkaklar nutqi, ayollar nutqi, 
kommunikativ muloqat. 
Ключвые слова:
гендер, феминистка, 
мужественность, мужчкая речь, женская 
речь, комуникативное общение. 
Key words:
gender, feminist, masculinity, 
men‘s speech, women‘s speech, 
communicative communication. 
Biz tilshunoslikga oid tadqiqotlar olib borar 
ekanmiz, jamiyatimiz taraqqiyoti va 
tilshunoslikning tadqiqot obiekti kengayishi 
sababli yangidan-yangi ilm sohalari vujudga 
kelmoqda. Oxirgi paytlarda psixolingvistika, 
neyrolingvistika, kognitiv lingvistika va 
etnolingvistika singari tilshunoslikning 
yangi qirralari o‘rganilmoqda. Shuningdek, 
yangi ilmiy paradigma sifatida tadqiqot olib 
borishni talab qiladigan ―genderlingvistika‖ 
yoki ―lingvogenderologiya‖ sohalarini 
alohida atab o‘tish joiz.
Genderlingvistika dunyo tilshunosligida 
dastlab XX asrning 60-yillaridan boshlab 
o‘rganila boshladi. Bu soha bo‘yicha ǵarb 
mamlakatlarida va rus tilshunosligida 
ko‘plab tadqiqotlar olib borilgan. Qardosh 
xalqlar tilshunosligida ham har xil ilmiy 
ishlar mavjud. Shu kungacha qoraqalpoq 
tilida bu masala bo‘yicha alohida tadqiqot 
olib borilmagan. Shu sabab, bu mavzu 
qoraqalpoq tilshunosligida ahamiyatga 
molik masalalardan biri. 
Gender so‘zining o‘zi ikki xil ma‘noda 
ishlatiladi. U ham biologik, ham ijtimoiy 
ma‘nolarni bildiradi. Ayni paytda, gender 
masalasi ijtomiy jihatdan teran o‘rganishni 
talab etmoqda. Bu masalaga jamiyatda 
pragmatikaga bo‘lgan qiziqishning ortishi 
sabab bo‘ldi. Jamiyatimizda ayollar va 
erkaklar orasida: so‘zlashuvida, harakatida, 
kasbida va boshqa taraflama ham turli xil 
farqlar mavjud.
Kommunikativ muloqot jarayonida fonetik, 
leksik, grammatik farqlar har ikkala jins 
vakillarining gap-so‘zlarida o‘ziga 
xosliklarga ega boladi. Asosan, erkaklar 
suxbatdoshi bilan aniq voqe‘liklar haqida 
gaplashadi va xissiyotga unchalik 
berilmaydi. Ular orasida sukut ko‘p 
saqlanadi. Ayollarda esa aksincha xis-
tuyǵularga berilib, turli xil evfemizm, bazida 
kokofemizm, frazeologizmlardan 
foydalanadi va ko‘pincha hodisalarni 
bo‘rttirib ko‘rsatishadi. Diniy mazmundagi 
so‘zlar ham xis-tuyǵularni anglatish uchun 
ayollarning leksikonida juda ham keng 
qo‘llaniladi. Masalan, ―qudayǵa shúkir‖,
―ey, qudayım-ey‖, ―jaratqan iyem saqlasın‖, 
―táńir jarılqasın‖ kabi so‘zlarni keltirishimiz 
mumkin. Masalan: 
Aysara ǵarrısınıń keshegi gaplerge 
shıdamay atlanıp atırǵanın bildi. Bilse de 
táselle beriwge júregi dawamadı. Tek 
ishinen ǵarrısınıń ashıwı basılıwın tilep, 
jalǵız qızınıń baxtın qayǵırdı. ―
Ilayım
, 

---

- 129 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218