Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

K_muv = _{ }
Bu yerda: A,B,C,D – barcha moddalar muvozanat konsentratsiyalari (mol/l); a,b,c,d – tegishli reaksiya koeffitsientlari.


Namunaviy masalalar yechish
1-masala. 30 sekund davomida moddaning konsentrasiyasi 0,3 mol/dm³ ga o‘zgargan bo‘lsa, reaksiyaning tezligini aniqlang.
Yechish. Berilgan: Δt = 30 s; Δc = 0,3 mol/dm³; Δv = ?
Δv = _{ } = _{ }= 0,01 mol/(dm³·s)
Javob: Δv = 0,01 mol/(dm³·s).
2-masala. 1,5 minut davomida moddaning konsentrasiyasi 3,6 mol/dm³ ga o‘zgargan bo‘lsa, reaksiya tezligini mol/(dm³·s) da aniqlang.
Yechish. Berilgan: Δt = 1.5min · 60 = 90 s; Δc = 3,6 mol/dm³;
Δv =?
Δv = _{ } = _{ }= 0,04 mol/(dm³·s)
Javob: Δv = 0,04 mol/(dm³·s).


3-masala. Metanni konversiyalash – bu metanga (CH₄) yuqori haroratlarda suv bug‘i ta’sir ettirib, tiklovchi gazlar olish jarayonidir. Hajmi 5 litrli idishda oz miqdorda suv va 2 mol metan bor edi. Shu idishdagi aralashma 10 sekund davomida qizdirilganda hosil bo‘lgan vodorodning miqdori 4,5 molni tashkil etdi. Jarayonning kimyoviy reaksiyasini yozing va reaksiyaning tezligini [mol/(l·s)] aniqlang.
Yechish. Berilgan: Δt = 10 s; V = 5 litr; Δc(H₂) = 4,5 mol;
Δv = ?

1. 
   Jarayonning kimyoviy reaksiyasi quyidagicha bo‘ladi:
   

CH₄ + H₂O = CO + 3H₂
Reaksiya bo‘yicha 1 mol CH₄ dan 3 mol H₂ hosil bo‘ladi. 2 mol CH₄ dan qancha miqdorda H₂ hosil bo‘lishini aniqlaymiz:
1 mol CH₄ dan 3 mol H₂ hosil bo‘ladi
2 mol CH₄ dan x = 6 mol H₂ hosil bo‘ladi.
Bizning masalamizda esa 4,5 mol H₂ hosil bo‘lgan. Demak, berilgan vaqtda metan gazining barchasi reaksiyaga kirishishga ulgurmagan. Shuning uchun kimyoviy reaksiya tezligini 4,5 mol H₂ hisobida olib boramiz.

2. 
   Jarayonning tezligini quyidagicha aniqlaymiz:
   

Δv = _{ } = 4,5/10·5= 0,09 mol/(l·s)