Pirimqul Qodirov. “Yulduzli tunlar” romani Dars rejasi

Aim.uz

Pirimqul Qodirov. “Yulduzli tunlar” romani

Dars rejasi:

1. 
   Pirimqul Qodirov hayoti va ijodi
   
2. 
   Adibning tarixiy asarlari
   
3. 
   “Yulduzli tunlar” romanida Bobur obrazi
   

Tayanch so’z va iboralar: Adibning hayot yo’li, yozuvchi sifatida tanilishi, asarlari, “Yulduzli tunlar”ning maydonga kelishi, asarda Bobur obrazi. Romanda shoh, shoir va olim obrazi. Roman tarixiy-biografik asar sifatida. Roman haqida ma’lumot.

XX asrning ikkinchi yarimida o’zbek adabiyoti taraqqiyOtining Pirimqul Qodirovsiz tasavvur etish qiyin.

P. Qodirov 1928 yil 25 oktyabrda Tojikistoning Shaxriston tumaniga qarashli qadimiy o’zbek qishlog’I – Kengko’lda tug’ilgan. Ota-bobolari ajdodining o’zbekning qirq va barlos urug’lariga, tagli-zotli badavlat oilalariga borib tutashadi. Maktabni a’lo baxolarga tamomlab, Toshkent Davlat unevyersitetiga sharqshunoslik, fakultetiga o’qishga kirdi. So’ng Maskovadagi Adabiyot instituti aspiranturasida ta’lim oldi, Abdulla Qaxxor ijodi buyicha nomzodlik dissyertatsiyasini himoya qildi, so’ng SSSR uyushmasida xizmat qildi. 1963 yilda Toshkentga qaytib, Til va adabiyot institutida ilmiy xodim bo’lib ishladi. P. Qodirov jamoat arbobi sifatida ham mashhur. U xozir Oliy Majlis fan madaniyat ko’mitasining a’zosidir.

U badiiy ijodini talabalik yillar boshlanadi. 1950 yili “Studentlar” degan hikoyasi bosildi. Yana bir necha ocheq va hikoyalar yozdi. Biroq uni yozuvchi sifatida elga tanilgan asari 1955-1958 yillarda yaratilgan “Uch ildiz” romani bo’ldi.

“Yuduzli tunlar”ga baho berayotganda bu asar tariximizning o’ta murakkab, chig’al davrga nihoyatda, ziddiyatli tarixiy shaxs – xam istedotli olim, insonparvar, taraqqiyparvar, ma’rifarparvar dilbar shaxs, haqg’oy lirik shoir, “Boburnoma”dek jahonga mashhur tengsiz asarning muallifi, ayni paytda temurzoda, jasur sarkarda, fotix shoh hayotiga bagishlanganligi, yozuvchi oldida g’oyat qiyin, ma’suliyatli vazifa turganligi, nazarda tutmoq kerak. Adib shu murakkab, sharafli vazifani ado etgan. Asarda shoir vashoh Bobur hayotini tasvirlash muhim o’rin tutadi. Bu o’lkan murakkab shaxsning tarix sahnasiga chiqqan kundan boshlab, to o’limga qadar salkam qirq yillik hayoti, shuningdek shaxsiy qiyofasi, haraktyeri, oilaviy muxiti, ijodkor-shoir, nosir, olim sifatidagi ma’naviy-tuhiy dunyosi, sarkarda shoh, fotix sifatidagi faoliyati barcha tomonlari bir roman doirasida keng yoritilgan, xolis, xaqqoniy ko’rsatilgan. Carchi romanda Bobur hayoti keng o’rin tutsa-da, asar syujetning harakatiga keltirilgan kuch Bobur shaxsi, faoliyati emas, birinchi alda tarixiy xodisalar, jarayonlarning o’zidir. Yozuvchi XV asr oxirida, XVI boshlarida Turkiston, shuningdek Afg’oniston, Hindiston tarixida yuz bergan muhim voqiyalarini, jangu jadallar, o’zaro zidiyat va kurashlarni yorqin gavdalantirib bergan. Bobur hayoti, saroy muxiti, tarixiy voqialar bilan yondosh xolda asarda oddiy mexnatkash xalq turmushi, ahvol ruhiyati, tarixiy jarayonlardagi ishtiroki, o’zaro o’rushlardan, boshqinchilik yurishlaridan chekkan jabri ham o’z aksini tortgan. Shular bilan barobar Bobur to’qnash kelgan daxshatli kuchlar – o’zini “Iymoniy zamon”, “Xalifai raxmon” deb atagan Shaybonixon, shoh Ismoil, Ibroxim Lodi, ularning son – sanoqsiz lashkarlari, beklar, xilma-xil ijtimoiy guruhlar, diniy masxablar, ular orasidagi ziddiyat, alohida shahslar taqdiri – ularning barchasi qalamga olingan.

Bobur o’rta asrning o’ta murakkab, ziddiyatli bir pallasi – temuriylar saltanatining o’z yurtida emirilishi, o’zga yurtlar – Afg’oniston va Xindistondagi yangidan tiklanish davrida yashadi. Temur nasli orsida temuriylar saltanatini eng qaltis damlarda saqlab qolish uchun atoyidil kurashgan eng sobit shaxs, yangi impyeriyaning asoschisi xam shu Bobur bo’lib chiqdi.

Nazorat savollari.

1. 
   P. Qodirovning bolalik va yoshlik yillari qanday o’tdi?
   
2. 
   P. Qodirov qanday maqsadlarni ko’zlab, tarixiy mavzuga murojat etgan?
   
3. 
   “Yulduzli tunlar”da Bobur qanday talqin etilgan.
   

Aim.uz