Pеrspеktiva fanining maqsad va vazifalari. Pеrspеktiva turlari

a) b)
3- rasm
H da A, nuqta, fazoda B' nuqta va uning H dagi proyeksiyasi B'1 berilgan bo‘lib, oldin A1 nuqtaning perspektiv tasvirini yasash ko‘rib chiqiladi (4-rasm,a).

1. 
   Ko‘rish nuqtasi S va uning H dagi asosi S1 narsalar tekisligidagi A1 nuqta bilan tutashtirilib chiqiladi. Bu yerda SA1 ko‘rish nuri, S1A1 ko‘rish nurining H dagi proyeksiyasi deyiladi. S1A1 va KH bitta H tekislikka tegishli bo‘lganligi uchun ular o‘zaro AK nuqtada kesishadi. SS1A1 uchburchak tekislik H ga perpendikular bo‘lganligi uchun uning kartina bilan kesishish chizig‘i H ga perpendikular bo‘ladi. Shu sababli AK dan KH ga perpendikular chiziq o‘tkazilsa, SA, ko‘rish nuri bilan A nuqta kesishadi. A nuqta A1 nuqtaning K kartinadagi perspektiv tasviri hisoblanadi. Demak, A1 nuqtaning kartinadagi A perspektivasi SA, ko‘rish nurining K bilan o‘zaro kesishish nuqtasi ekan. Xuddi shu usulda fazodagi B' nuqtaning H dagi B1 proyeksiyasining perspektivasi yasaladi. So‘ngra nuqtaning perspektivasidan vertikal chiziq davomida SB' ko‘rish nurida fazodagi vaziyatining perspektivasi B nuqta aniqlanadi (4-rasm, b).
   

4- rasm


A1 nuqta sirkul yordamida A0 nuqtadan kartina asosi KH ga olib o‘tilib, hosil bo‘lgan A1K (bu yerda A1A1K chiziq kartinaga nisbatan 45° burchakni tashkil etadi) distansion nuqta D1 bilan tutashtirilsa, A nuqta orqali o‘tadi.
Demak, kartinaga 45° burchak ostidagi to‘g‘ri chiziqlar perspektivada distansion nuqtalardan birida uchrashar ekan (2-qoida).
B'1 dan KH ga perpendikular chiziq o‘tkazilib, B1K aniqlanadi. B1K dan vertikal chiziq chizilib, unga B'1B' balandlik o‘lchab qo‘yilib, P bilan tutashtirilsa, B' nuqtaning perspektivasi B orqali o‘tadi.
Demak, vertikal (H ga perpendikular, kartinaga parallel) to‘g‘ri chiziq perspektivada geometrik parallelligini saqlagan holda vertikal tasvirlanadi (3-qoida). Perspektiv tasvirlar yasashda ushbu qoidalardan foydalanilsa, ortiqcha yasashlardan halos bo‘linadi
Endi, ushbu yasash jarayoni tahlil qilinadi.
A1 nuqtadan kartina asosi KH ga perpendikular chiziq o‘tkazilib, hosil bo‘lgan A0 nuqta P bilan tutashtirilsa, bu chiziq nuqtaning perspektivasi A orqali o‘tadi.
Demak, kartinaga perpendikular to‘g‘ri chiziq perspektivada P bosh nuqtada uchrashar ekan (1-qoida).
Kartina epyurida (bundan keyin u faqat kartina deb yuritiladi) A nuqtaning perspektivasini yasash uchun A1 dan kartina asosi KH ga perpendikular chiziq chizilib, A0 aniqlanadi va u P bilan tutashtiriladi. A1A0 masofa kartina asosi KH ga olib o‘tiladi yoki A1 dan kartina asosiga 45° burchak ostida chiziq chizlib, A1K topiladi va u nuqta D1, bilan tutashtiriladi. P va D1, nuqtalarga yo‘nalgan to‘g‘ri chiziqlar o‘zaro kesishib, A1 nuqtaning A perspektivasini aniqlaydi (5-rasm).
B' nuqtaning H dagi asosining perpsektivasi xuddi A, nuqtaniki kabi yasaladi. B'1 dan KH ga perpendikular, ya’ni vertikal chiziq chizilib, B0 aniqlanadi va unga B' nuqtaning balandligi B0B'0 masofa o‘lchab qo‘yiladi va B'0 nuqta P bilan tutashtiriladi. B' dan vertikal chiziq chizilib, B'0P chiziqda fazodagi B' nuqta ningperspektivasi B topiladi (5-rasm).

5- rasm

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   U. Abdullayev. “chizma geometriya va chizmachilik asoslari”.
   
2. 
   T. “O’zbekiston”. 1999.
   
3. 
   A.Abdurahmonov. “Chizmachilikdan grafik ishlar tizimi”.
   
4. 
   T. “Cho’lpon”.2005.
   
5. 
   J.Mirhamidov, G.Alaviya, H.Abidov. “Perspektiva va perspektivada soyalar”. T. “O’zbekiston”.2005.
   
6. 
   T.Azimov/ Chizma geometriya amaliy darslar uchun/T/2008/
   
7. 
   J.Mirhamidov va boshqalar.”Qurilish chizmachiligi”. Toshkent kitob-jurnal fabrikasi. T. 2002.
   
8. 
   J.Mirhamidov, H.Abidov. “Injenerlik grafikasi”. O’zbekiston Matbuot va Azborot agentligi. T. “O’qituvchi”. 2005.