Personalning mehnatga qiziqishini oshirish Personalni moddiy rag’batlantirish

Eng kam ish haqi O’zbekiston Respublikasida Mehnat kodeksiga muvofiq belgilangan haftasiga 40 soat, olti kunlik ish haftasida har kuni 7 soat, besh kunlik ish haftasida esa 8 soat ish vaqti me’yoridan kelib chiqqan holda har bir soat, kun, hafta yoki oy uchun belgilanishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ish haqi, pensiyalar, stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar miqdorini oshirish to’g’risida”gi Farmoniga binoan 2011 yilning 1 avgustidan boshlab minimal ish haqi miqdori 57200 so’m qilib belgilandi”³.
Eng kam ish haqi miqdorining o’rnatilishi mehnat kishisini ijtimoiy himoya qilish maqsadini ko’zlaydi. Xalqaro Mehnat Tashkiloti tomonidan 1970 yilda qabul qilingan eng kam ish haqini o’rnatish to’g’risidagi konventsiya hamda eng kam ish haqini o’rnatish bo’yicha tavsiyalarda ham eng kam ish haqini o’rnatish mehnatkashlar va ular oila a’zolari ehtiyojlarini qondirishga qaratilishi kerakligi ta’kidlanadi.
Eng kam ish haqini o’rnatishda quyidagilar hisobga olinadi:

• 
  mehnatkashlar va ularning oila a’zolari ehtiyojlari;
  
• 
  mamlakatdagi ish haqining umumiy darajasi;
  
• 
  tirikchilik qiymati va undagi o’zgarishlar;
  
• 
  ijtimoiy ta’minot bo’yicha nafaqalar;
  
• 
  boshqa ijtimoiy guruhlar turmush darajasining taqqoslanmasi;
  
• 
  iqtisodiy omillar, shu jumladan iqtisodiy rivojlanishning ahvoli, mehnat unumdorligi darajasi. Ish bilan bandlikni ta’minlash.
  

Ish haqining shakl va tizimlari. Ular ish vaqti sarfi, personalning mehnat unumdorliti va uning ish haqi miqdori nisbatlarini ifodalaydi, shuningdek ishhaqi elementlari: tarif qismi, ustamalar, qo’shimcha to’lovlar, mukofotlar o’zaro bog’liqligini ko’rsatadi.
O’zbekiston Respublikasidagi amaldagi qonunchilikka muvofiq korxona, tashkilot va muassasalar mehnatga haq to’lash shakllari va tizimlarini mustaqil ravishda belgilaydilar. Bu jamoa shartnomalari yoki boshqa me’yoriy hujjatlarda qayd etiladi.
Bugungi kunda mehnatga haq to’lash shakl va tizimlari behisobdir. Qator kompaniya va firmalar o’zlarida joriy etilgan mehnatga haq to’lash shakl va tizimlarini ixtiro (nou-xau) darajasida baholaydilar va oshkor etmaydilar. Mehnatga haqto’lashning shakl va tizimlarini umumlashtirgan holda quyidagi umumiy tasnifga (9.24- rasm) keltirish mumkin.
Xodim mehnatiga haq to’lash miqdori uning shaxsiy mehnat ulushi, mehnat sifatiga bog’liq bo’lib, ish haqi miqdori hech bir ravishda cheklanmaydi.