Переферия ва офис курилмаларини

V ideonazoratnilar (videoadapterlar) bevosita monitorlarni va ularning ekraniga ma’lumotlarni chiqarishni boshqaradigan ichki tizim qurilmasidir. Videonazoratchi o’z ichiga quyidagilarni oladi: ENT ni boshqarish sxemasi, rastrli xotira (ekranda bo’lib o’tadigan ma’lumotlarni saqlovchi va AX da videobufer maydomini ishlatadigan xotira), DEQQ ning almashadigan mikrosxemalari (belgilar matricalari), kiritish-chiqarish portlari.
Videonazoratchining asosiy tavsiflari: ish rejimlari (matnli va grafikli), ranglarning amalga oshirilishi (monoxromli va rangli), ranglar soni yoki nim ranglar soni (monoxromlida), o’tkazish qobiliyati (monitor ekranida gorizontal va vertikal bo’yicha adreslanadigan piksellar soni), buferli xotiradagi saxifalarning sig’imini va soni (saxlfalar soni - bu eslab qolinadigan matnli ekranlarning soni bo’lib, ularning istalgan biri bevosita adreslash yo’li bilan monitorda aks etgirishga chiqarilishi mumkin), belgi matricasining o’lchani (monitor ekranida belgini shakllantiradigan, matricaning satr va ustunidagi piksellar miqdori), tizimli shina bilan qiymatlar almashish tezligini belgilovchi qiymatlar shinasining razryadliligi va b.
Videoxotira sig’imi - muhim tavsifdir, u xotirada saqlanayotgan piksellarning miqdorini va ularning atributlarini aniqdaydi. Piksel atribugining razryadliligi, o’z navbatida, xususan, pikselni aks ettirishda hisobga olinadigan nim ranglarning yoki rangli tuslarning mumkin bo’lgan maksimal sonini aniqdaydi (masalan, 65000 rangli tusni (High Color standarti) aks ettirish uchun har bir atribut ikki baytli xususiyatga, 16,7 mln ta rangli tusni aks ettirish uchun esa (True Color standarti) - uch baytli xususiyatga ega bo’lishi kerak). Videoxotiraning kerakli sig’imini atribut baytlari miqdorini ekran piksellari miqdoriga ko’paytirib taxminan xisoblab chiqish mumkin).
Masalan, monitorning o’tkazish qobiliyati 800x600 piksellar bo’lganda va True Color standartida videoxotira sig’imi 1440000 baytdan kam bo’lmasligi kerak, o’tkazish qobiliyati High Color standartida 1280x 1024 bo’lganda esa 4 Mbayt atrofida bo’lishi lozim.
Umumqabul qilingan standart quyidagi videonazoratchilarni shakllantiradi:
- Hercules - monoxromli grafikli adapter;
- MDA - monoxromli displeyli adapter (Monochrome Display Adapter);
- MGA - monoxromli grafikli adapter (Monochrome Graphics Adapter);
- CGA - rangli grafikli adapter (Color Graphics Adapter);
- EGA - yaxshilangan grafikli adapter (Enhanced Graphics Adapter);
- VGA - videografikli adapter (Video Graphics Adapter), ba’zida uni videografikli matrica (Video Graphics Array) deb ataladi;
- SVGA - yaxshilangan videografikli adapter (SuperVGA);
- PGA - professional grafikli adapter (Professional GA).
Hozirgi vaqtda amadda faqat VGA va undan yuqori tipdagi videonazoratchilar ishlatilmoqda.
Videonazoratchilarga misollar:
- videoxotira sig’imi 1-2 Mbayt bo’lgan VESA (VESA video-kartalari) tipidagi SVGA videonazoratchilari nimranglar va rangli tuslar yaxshi uzatilganda 1280x 1024 o’tkazish qobiliyatini ta’ninlaydi;
- Twin Turbo - 128 M2 videonazoratchisi (videokarta) 2 Mbayt sig’imli (4 Mbaytgacha oshirish imkoniyati bilan) videoxotiraga, ikkita 64 razryadli ma’lumotlar shinasiga (bu PCI lokal shinasi bilan mos kelib, rangli tuslarning ranglilik rejimi 256 tadan 65000 tagacha o’zgarganda qiymatlarni 128-razryadli uzatishni pasaymaydigan tezlik bilan tashkil etishni ta’minlaydi) ega, videokarta istalgan amaliy dasturda tasvirni ekranda oniy chiziqli masshtablash vazifasiga egadir.