Pedagogika

PEDAGOGIKA
 
2016, 4-son
 
 
 
111 
Maqomni  ifoda  etadigan  she’r  shunchaki  bezak  yoki  uni  tо‘ldiradigan 
ikkinchi darajali vosita emas, aksincha, unda kuy va she’r yaxlit badiiy shakldir.  
Lug‘aviy jihatdan “maqom” sо‘zi arabchadan olingan bо‘lib, “о‘rin”, “joy”, 
“bosqich”,  “daraja”  kabi  ma’nolarni  anglatadi
1
.  Shuningdek,  bu  sо‘z  adabiyot, 
tasavvuf ilmi va boshqa fan sohalarida ham keng qо‘llaniladi, biroq maxsus
 
atama 
sifatida  musiqa  san’atida  keng  ishlatiladi.  Maqom  janr  sifatida  klassik  musiqa 
toifasiga  kiradi.  Kо‘proq  u  lad  va  lad  tizimi,  mustaqil  va  turkum  shakllardagi 
musiqiy asarlar ma’nosida qо‘llaniladi.  
Maqomlar о‘zining parda va vazn asoslari bilan taraqqiy etgan. U musiqiy 
tizim sifatida ham aynan shu ikki omil bilan tasnif topadi. Shunday qilib, maqom 
nazariy  jihatdan  tartiblashtirilgan  hamda  amaliyotda  qaror  topgan  kuy,  lad  va 
usul vaznlar tizimidir. Kuy va usul birliklarining har qaysisi alohida nomlar bilan 
yuritiladi.  Puxta  ishlangan  maqom  yо‘llari  ijrochidan  alohida  amaliy  va  nazariy 
kо‘nikmalarni, bilim va mahoratni talab etadi
2
. Bunda albatta, tafakkurning о‘rni 
nihoyatda  katta  bо‘lib,  tafakkur  kishi  ongining  bilish  obyektlari  hisoblanmish 
narsa  va  hodisalar  о‘rtasida  murakkab,  har  tomonlama  aloqalarning  bо‘lishini 
ta’minlovchi  umumlashgan  va  mavhumlashgan  aks  ettirish  shakli  bо‘lib, 
maqomlar  musiqasi  orqali  ushbu  bilish  jarayonining  bakalavrlar  ongida 
shakllanishini jadallashtirish mumkin. 
Oliy  ta’lim  muassasalarining  “Musiqa  ta’limi”  yо‘nalishida  “Maqom 
asoslari”  fani  amaliy  mashg‘ulotini  о‘qitish  jarayonida  talabalar  bilan  ishlash 
faoliyatini olib kо‘radigan bо‘lsak, fan doirasida berilgan maqom asarining nota 
matnini tahliliy о‘rganish, notalarning nomlari bilan aniq intonatsiya bilan asarda 
uchraydigan turli intervallar, dinamika va ijro sur’atini aniq tasavvur etgan holda 
kuylash, shuningdek, notalarni solfedjio qilib kuylash о‘ta muhim ahamiyat kasb 
etadi. Bundan tashqari asarda uchraydigan murakkab parchalarni alohida mashq 
qilish,  asarlar  va  ularning  parchalarini  tahliliy  tinglab  о‘z  xulosasini  chiqarish 
vazifasi qо‘yiladi. Bu kо‘pqirrali badiiy musiqiy faoliyatni yuqori saviyada bajarish 
uchun  nota  ijrosini  kuzatish,  tinglash  va  kо‘rish,  ya’ni  audiovizual  idrok  etish 
maqsadga muvofiq.  
Ushbu ta’limiy vazifalarning barchasini yuqori saviyada amalga oshirishda 
eng  oxirgi  kompyuter  dasturlaridan  foydalanish  yaxshi  natija  beradi.  Mazkur 
zamonaviy  kompyuter  dasturlari  sirasiga  dunyo  musiqa  amaliyotida  keng 
tarqalgan va qо‘llanilayotgan “