“Педагогика назарияси” ва “Педагогика тарихи” фанларини ўқитиш бўйича ўқув-методик мажмуа

Қулдорлик тузуми даврида мактабларда таътиллар мавжуд 
бўлганми? 
Йўқ, қулдорлик тузуми даврида мактабларда таътиллар мавжуд бўлмаган. 
Ўқиш, аксинча, имкон борича, ҳатто энг қийин вазиятлар – уруш кунларида ҳам 
тўхтатилмаган. Шу сабабли буюк файласуф Анаксагор (эрамиздан аввалги 500-
428 йиллар)нинг вафотидан аввал ҳамшаҳарлари унинг хотираси учун нима 
қилишлари мумкинлигини сўрашганда: “Менинг вафоти куни мактабларда 
дарслар бўлмасин!”, - деб жавоб берган.
183.
 
Қадимги Европа давлатларида ўқитиш ташкилий-педагогик 
жиҳатдан қандай уюштирилган? 
Ўша давр мактаблари унчалик катта бўлмай, 25-50 нафар ўқувчи ва бир 
нафар ўқитувчидан ташкил топган. Ўқувчилар кўп ҳолларда ўқитувчининг 
уйида таълим олишган, баъзан эса дарслар шунчаки шаҳар кўчаларида ташкил 
этилган. Ўқитувчининг ўзи баланд стулда, ўқувчилар эса унинг атрофида 
пастдаккина курсиларда ўтирган. Китоблар жуда кам бўлганлиги сабабли 
ўқувчилар билимларни, асосан, ўқитувчининг нутқи ёрдамида ўзлаштириб, 
дафтарларни тиззаларига қўйиб ёзишган. Турли ёшдаги болалар бир вақтнинг 
ўзида шуғулланишган. Бир нафар ўқувчи жавоб бераётганда, қолган ўқувчилар 
машқларни бажаришган. Ўқув машғулотлари кун бўйи давом этган. Фақат 
тушлик вақтидагина ўқувчиларга овқатланиб олиш учун вақт берилган. 
Таътиллар бўлмаган. Ўқувчилар шаҳар ёки оилавий байрамлардагина дам 
олишган.
184.
 
Қадимги Европада ўқитувчи қандай ижтимоий мақомга эга 
бўлган? 
Афина мисолида айтиладиган бўлса, ўқитувчининг ижтимоий мақоми, 
айниқса, бошланғич мактабларда ниҳоятда паст бўлган. Унга ниҳоятда кам ҳақ 
тўланган. Ўқитувчи ўша даврнинг унчалик маҳоратли бўлмаган ҳунарманди 
билан бир хил ҳақ олган. Шу боис Афинада “У ўлди ва ўқитувчи бўлди” деган 
мақол шаклланган.
185.