«pedagogika» kafedrasi fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua tuzuvchilar

Ahmad Yassaviy 1041 yilda Sayramda Ibrohim xonadonida tug’iladi. Yetti yoshida otasidan, so’ng onasidan yetim qoladi. U Arslonbob nomli insonning qulida tarbiya oladi. Ahmad Yassaviy ham juda ko’p tolibi ilm kabi tahsil oladi. U yerda mashhur Yusuf Xamodoniydan suluk odoblarini o’rganib, so’ng Turkistonga qaytadi va o’z tariqatiga asos soladi. U so’fiylik o’z tariqatini tarkib etishda she’rlardan foydalanadi. Islom dini aqidalarini va o’z g’oyalarini hikmatlarida ifoda etadi va shu bilan keng omma orasida kirib boradi. Yassaviy hikmatlarining axloqiy falsafiy ilohiy ildizlari to’g’ridan to’g’ri Qur’on g’oyalari Muhammad payg’ambar berib bog’lashadi. Chunki Ahmad Yassaviy rostlikni tarkib qiladi, faqat ollohga tavba bo’lishga undaydi. Uning hikmatlarida nasihat asosiy urin tutadi. Ularning barchasi so’fiylik tasavvufdagi haqiqatni bilishi haqli sevishi uchun nafs-u dunyodan chekinishdir.

Insondagi har qanday illat qabohat, u ongidan ko’rib bilishi kerak ana shunda insonda ba’zi nuqsonlar qayta tiklanadi, deydi. Zero tasavvuf nafs lazzatlaridan voz kechishdir. Nafs ochko’zlik, o’g’irlik, jaholat xudbinlikni keltirib chiqaradi.Shuning uchun qanoat Yassaviy shiori sanaladi. Ozgina qanoat qilishi , shukurlik, halol yeyish orqali inson haq bilan «ko’rinma» oladi, nafsga muta bo’lganlar esa xudbinlikdan qaytmaydi, nafs balosiga uchraydi.

Nafslar kechib qanoat pesha qilgan,

Har kimm tepsa rozi bo’lib busti singan,

Yaxshilarga xizmat qilib duo olgan,

Andox ochiq shohlar kuni armoni yo’q.

Jondan kechmay xu-xu degan bari yolg’on,

Bu gumrohlikning tugmang savol yo’lla qolgan,

Haqni top o’zi pinhon so’zi pinhon,

Ul sababdir olqishi uchda nerdim ma’no.

Yassaviy nodonlik tufayli hayotda savodsizlik, diyonatsizlik, ota-ona va ustozlarga hurmatsizlik, ma’naviy shoshqaloqlik, yovuzlik, takabburlik rivoj topishi, nodon eng tubani mol bo’lishini nodonlik, razolat hukm so’rgan joyda ma’rifat bo’lmaydigan o’lkada mamlakat inqirozga yuz tutadi deydi.

Yassaviy hikmatlarida haqqa yetib yo’lini tarkib qilar ekan, insonni jaholat botqog’idan xalos qilishini ilgari so’radi. Ahmad Yassaviy ham ruhiy kamolotga intilganlar, zero u intilgan komillikka yetishishi unga muhabbat, shu ishq-u dardi bilan yashash sabr qanoat, to’g’rilik va rostgo’ylik, samimiyat, nafsni tiyish va undan g’olib bo’lish har bir inson qalbini chirik illatlardan pok etadi. U bir maqsadga inson kamolotiga turli yo’llar bilan yetishga harakat qilgan.