Pedagogika instituti

1. Morfologik tamoyil. Bu tamoyilga ko'ra, so'zlar va ularning tarkibiy qismlari og'zaki nutqdagi talaffuz shakliga qarab emas, balki asliga muvofiq yoziladi. Masalan:

1) kitob, maktab, savod kabi so'zlarning oxiridagi b, d undoshlari jarangsiz p, t tarzida aytilsa ham, asliga muvofiq yoziladi;

2) kulib, umrim, uyqum so'zlaridagi i unlisi u tarzida, shanba, tanbal so'zlaridagi "n" undoshi "m" tarzida aytilsa ham tipik shakliga ko'ra yoziladi;

3) durust, go'sht, g'isht kabi so'zlarda so'z oxiridagi yonma-yon kelgan undoshning oxirgisi talaffuz qilinmaydi, ammo yozuvda saqlanadi;

4) ishga (ishka), Toshkentdan (Toshkenttan), sutday (suttay) kabi so'zlaridagi qo'shimchalardagi d undoshi (-ga, -dan, -day) jarangsiz undosh tarzida aytilsa ham "d" bilan tyoziladi.

O'zbek tilida morfologik tamoyil asosi va etakchi tamoyil bo'lib, so'z asoslari va qo'shimchalarni yozishda bir xillikni ta'minlaydi. O'zbek tilida qo'shimchalar asosan morfologik tamoyilga ko'ra yoziladi. Masalan, egalik qo'shimchalari -m (-im), -ng(ing), -si(-i), -miz(-imiz), -ngiz(-ingiz) kelishik qo'shimchalari -ning, -ni, -da, -dan; kesimlik qo'shimchalari -man, -san, -miz, -siz qo'shimchalari og'zaki nutqda qanday aytilishidan qat'iy nazar, imloda o'zining bir xil morfologik shaklini saqlagan holda yoziladi.