Pedagogika, innovatsiya, integratsiya

3-sinfda integratsiyalashgan dars (matematika,tabiatshunoslik)
Darsning mavzusi. 
H arakatga doir masala.
0 ‘q itu v c h i:-K e lin g , k o ‘pxadli sonlarni eslaylik. D aftaringizga quyidagi 
sonlam i  yozing:  40204506,  326925,  150000000,  32482.  Sonlarni  ortib 
borish  tartibida  o ‘qing.  Eng  katta  sonni  ayting.  B unday  katta  son  nim ani 
bildirishi  m um kin  (bolalar o ‘z taxm inlarini  aytadilar).
0 ‘qituvchi:  -   Bu  son  yerdan  quyoshgacha  b o ‘lgan  m asofani  bildiradi. 
Bu ju d a   katta kilom etrlar soni,  uni tasavvur qilish  qiyin. A gar biz quyoshga 
aravada  boradigan  b o ‘lsak,  bizga  500  yil  kerak  b o ‘lar  edi.  B u  necha  asrga 
teng?
B olalar:  -  5  asrga.
0 ‘qituvchi:  -   O dam lar  avtom obilni  ixtiro  qildilar.  Endi  bu  y o ’lni  bosib 
o ‘tish  uchun  5  m arta  kam  vaqt  kerak  b o ‘ladi.  Bu  qancha?
B olalar:  -   100 yil.
0 ‘qituvchi: -   Sam olyotda esa  10 yil  uchish  kerak.  Bu  necha oy?
Bolalar:  - 1 2 0  oy.
0 ‘qituvchi:  -   R aketa  esa  bu  y o ‘lni  1  yilda  bosib  o ‘tadi.  A gar yilni  kun 
hisobida  o ‘lchasak,  bu  necha  kun?
B olalar: -  366  kun.
0 ‘qituvchi:  -   Q uyosh  nuri  bu  m asofani  8  m inutda  bosib  o ‘tadi.  A gar 
birinchi quyosh qizchani ertalab soat 700da uy g‘o tib y u b o rg an  b o 'lsa , quyosh 
soat nechada chiqqanligini  hisoblang.
Bolalar:  -  Soat  6 yu  52  m inutda.
0 ‘qituvchi: -  Q uyoshgacha  uchib borish  m um kinm i?
B olalar:  -  Y o‘q,  chunki  bu ju d a  ham   uzoq,  am alda  m um kin  ham   em as. 
N egaki,  quyoshning harorati ju d a yuqori.
0 ‘qituvchi:  -  Q uyosh -  planetam i?
B olalar: -  Yo‘q.  Bu sayyora.
0 ‘qituvchi:  -   Yerga  ham m adan  qaysi  sayyora  yaqin?  Sayyoralardagi 
hayot  sharoitlarini  taqqoslasak,  qaysi  sayyoradagi  hayot  sharoiti  Yerdagi 
hayot sharoitlariga yaqinroq  b o ‘ladi.
0 ‘qituvchi: -  Yerga eng yaqin  b o ‘lgan -  M ars va Venera.
264

---

O g‘zaki  ish.  Yer  yaqinidagi  orbitaga  chiqish  uchun  bizning  kem am iz 
kosm ik  tezlikda  harakat  qilishi  kerak.  U  8km /s  ga  teng.  Hisoblab  ko‘ring- 
chi,  bu  bir  daqiqadan  keyin  bizning  kem am iz  Yerdan  qanday  m asofada 
uzoqda b o ‘ladi?
Bolalar: -  60  ■
  8=480  km.
0 ‘qituvchi:  -   Biz  hayot  sharoitlari  bo'yich a  M ars  yerdagi  hayot 
sharoitlariga  yaqinligi  haqida  gapirgan  edik.  Kem am iz  M arsga  yetishi 
uchun  kem a  ikkinchi  tezlikda  harakat  qilishi  lozim.  Ikkinchi  kosm ik tezlik 
birinchisiga  qaraganda  3  km/s  ga  ko ‘p.  R aketa  3  m inut  ichida  qanday 
m asofani bosib o ‘tadi?
Bolalar: -  3min.  180  sek.,  demak,  m asofa  1980  km .ga teng.
0 ‘qituvchi:  -  Biz Yerdan M arsgacha  bo ‘Igan  m asofaning  qanchaligini, 
kem a  qanday  tezlik  bilan  harakat  qilishini  bilamiz.  M arsga  yetib  borish 
uchun qancha vaqt talab etilishini uyda m ustaqil ravishda hisoblab chiqishga 
urinib k o ‘ring.