Pedagogika, innovatsiya, integratsiya

0 ‘QITISHGA INDIVIDUAL  YONDASHISH  PRINSIPI
Individuallik  nim a?  Pedagogikada  individuallik  hozirgi  paytgacha 
so f  tashqi  xarakterga  ega  bo'lib,  u  (o'quvchilarning  butun  jam oasi  bilan 
o'tkaziladigan  dars,  leksiya  kabi  um umiy  m ashg'ulotlar,  o'quv chilarnin g 
jam oasi  emas,  ularning  ayrim lari  bilan  o'tkaziladigan,  m asalan,  sem inar 
singari  guruh  m ashg'ulotlar  qatorida)  har  bir  o'qu vch i  bilan  alohida 
shug'ullanishni  bildirib  keldi.  Pedagogika  uning  m ohiyatiga  chuqur  kirib 
borm adi.  Individuallikning  shakllanishi  esa,  avvalo,  uning  m ohiyatini 
va  qanday  kom ponentlardan  tarkib  topishini  bilishni  taqozo  etadi.  H ar 
bir  o'q uvchi  bilan  alohida  ishlab,  uning  individual  sifatlarini  rivojlantira 
olm aslik  ham  m um kin,  lekin  o'quvchilarning  butun  jam oasi  bilan  ishlab, 
ularning  har  birida  individuallik  shakllanishi  uchun  sharoit  yaratish  ham 
m um kin.  B unga  qanday  qilib  erishilishini  bilish  uchun  «individuallik» 
tushunchasiga 
kiradigan 
strukturaviy 
elem entlarni, 
individuallikni 
rivojlantirish  va  shakllantirish  ishida  qaysi  prinsiplar  ham da  m etodlardan 
foydalanish  kerakligini  aniqlash  zarur.
61

---

Individuallikning m ohiyatini  individ sifatidagi, shaxs sifatidagi, subyekt 
sifatidagi,  insonning  o 'z a ro   ichki  bog'lanishdagi  v a  bir  butun  xossalari 
tashkil  qiladi.  «Individ»,  «shaxs»,  «subyekt»  um um an  insonni  em as,  balki 
uning b irjih atin ig in a ifodalaydi. Shuning uchun ham  bizning k o ‘z oldim izda 
inson o ‘zining faqat u yoki  bu jih ati  bilan  nam oyon  b o'lm ay di,  u  bir paytda 
butun  m avjudot b o ‘lib,  m axsus tushuncha bilan  qayd  etilishi  lozim.  Individ, 
shaxs  va  subyektning  xususiyatlari  o 'z aro   ta ’sirlashuvi  asosida  vujudga 
keladigan  individuallik tushunchasi  ana  shundan  iboratdir.
«Individ»  tushunchasi  insonni  tabiiy  m avjudot  sifatida  aks  ettiradi  va 
individuallikning tabiiy asosini  ifodalaydi;  u  inson individualligining asosiy 
jihati  b o 'lib ,  insonning  organik,  yosh,  jinsiy,  konstitutsion,  neyrodinam ik 
xususiyatlariga  kom pleks  holda  qaraydi  va  bular  o ‘zaro  ta ’sirlanib 
insonda  turli  individual  xususiyatlarning -  tem peram ent,  iste’dod,  organik 
ehtiyojlam ing  vujudga  kelishiga  sabab  b o 'lad i  v a  bu  xususiyatlar  ham 
individuallikning tabiiy  asosini tashkil  qiladi.
Insonning  ijtim oiy  sifatini  «shaxs»  tushunchasi  ifodalaydi.  Ijtim oiy 
tajribaga  ega  b o ‘lm agan  inson  individ  shaxsga  aylanm asligi  ham   m um kin. 
Inson  shaxsining  xususiyatlari  individuallik  strukturasining  ajralm as  qism i 
b o 'lib ,  individuallikning o 'z i inson shaxs sifatida kam ol topishining  ijtim oiy 
sohasidagina  nam oyon  bo'ladi.  «Shaxs»  tushunchasi  alohida  insonda 
ijtim oiy  m unosabatlarning  ko'rinishini,  undagi  ijtim oiy  xususiyatlarning 
birligini  m ujassam lashtiradi.  Shaxsning  individualligi  uning  ijtim oiy 
m uhitdan  nisbiy erkinligidir,  u  ichki  alohidaligida  k o 'rin adi.
Individuallik  -   insonning  individi  va  shaxsiga  xos  x ususiyatlar  bilan 
birga  subyekt  xususiyatlarini  ham  o 'z   ichiga  oladi.  Inson  subyekt  sifatida 
tushuniladi.  Subyekt  am aliy  faoliyat  va  ong  sohibidir.  Insonning  har 
qanday  faoliyati  individuallikning  k o'rinishi  bo'lav erm aydi. A lohida,  ichki 
vositali  faoliyatning  m ustaqil  harakat  qiladigan  v a  bir  qarorga  keladigan 
subyektigina  individuallik  hisoblanadi.
Individuailikka  strukturali  -   tizimli  yondashish  uning  yax lit  voqea 
sifatidagi  o 'z ig a  xos  xususiyatlarini  yoritishi  bilan ju d a   m uhim   aham iyatga 
molikdir.  Lekin  uning  um um iy  m exanizm larini  aniqlash  uchun  organizm  
faoliyatining  ichki qonunlari va shakllariga,  uning  individual  hayot tajribasi 
shakllanishining qonuniyatlariga m urojaat qilish  kerak.