|
INTEGRATSIYALASHGAN DARS ISHLANM ALARIDAN
NAM UNALAR
Hozirgi kunda axborot o q im ijad allash g an tex n ik a taraqqiyotining yuqori
darajada rivojlanganligi inson aqlini shoshirib q o ‘ym av iloji y o ‘q. Bu olam da
o 'z o ‘ m ini topish m uhim va shu bilan birga ju d a qiyin m asaladir. 0 ‘quvchida
o ‘qish faoliyati davrida ju d a k o 'p m a ’lum otlar olishi, atrofdan kelayotgan
axborotlarning
bosim i yuqorililigi
uning ongiga, t a ’lim -tarbiyasiga
ta’sir k o ‘rsatm ay qolm aydi. Bu m a ’lum otlar va axborotlarning qay biri
birlam chi, qay biri ikkilam chi ekanligini b a ’zida o ‘quvchi anglam aydi ham.
Shu sababdan o ‘quvchi m ukam m al bilim , k o ‘nikm a va m alakalarga ega
258
bo ‘lishi m exanizm larini ishlab chiqish zarur. B unday sharoitda integratsion
darslarning aham iyatli ekanligini ta ’kidlam oqchim an. Aynan integratsion
darslarda olam haqida uzuq-yuluq, parchalangan bilim lardan farqli o'laro q
bilim lar bir butun, yaxlit tizim da beriladi.
0 ‘qituvchining oldida muhim vazifa turibdiki, uning o ‘quvchisi shiddatli
zam onda olam haqida toMa tasavvurga ega b o ‘lishi uchun, o ‘z yoMini
topishi uchun nim alarga tayanishi, nim alarni bilishi, qanday k o ‘nikm a va
m alakalarni egallashi lozim, degan savolga javob qidirishi tabiiydir.
Dunyoni bir butun k o'rish, yaxlit anglash muhim o ‘rin tutm oqda va
bu yerda o ‘qituvchi bilim larni bir-biriga bo g‘lab, tizim asosida berm og4ni
taqozo etm oqda. Bu vazifani integratsion darslarda am alga oshirish mum kin.
Integratsion darslar qanday tuziladi? Buning uchun avval an ’anaviy dars
tuzilm asini eslab o ‘tish joiz:
- tashkiliy qism;
- uy vazifasini tekshirish;
- yangi m avzuni tushuntirish;
- m ustahkam lash;
- dars yakuni.
A n ’anaviy darslarda o ‘qituvchi faqat m axsus fan chegarasidan
chiqm agan holda bilim lar beradi. Bu esa bilim larning bityoqlam aligiga va
parchalanishiga olib keladi.
Integratsion darslarda tushuncha haqida biryoqlam a emas, atroflicha
fikr yuritiladi. M asalan, an ’anaviy ona tili darsida biz «Ot» m avzusini
tushuntirm oqchim iz: ot nimani bildirishi, qaysi so ‘roqlarga javob berishini
m isollarda k o ‘rsatib o4am iz.
Endi shu darsni rasm bilan integratsiyalasak. 0 ‘quvchilar yuqoridagi
savollarga jav o b berib, so ‘ng otlarni rasm daftariga chizishadi. Rasm dagi
otlar bilan gaplar, ulardan esa kichik hikoya tuzish va uni qayta tahlil etish
mum kin.
Ta’limda integratsiyaning xilma-xil turlari mavjud:
- k o 'p predm etlilik (bunda fundam ental fanlarni qiyoslash) asosida;
- chegara fanlar asosida;
- asosiy fanlar asosida.
Bunday darslarda «olam -tab iat-in so n » tizim ida bilim lar berilib, turli
faoliyatlar asosida ko'nikm a va m alakalar uzviy shakllanib boradi.
K o'rinib turibdiki. integratsion dars yuqori sam ara beradi. Bunda
o 'quvchida olam bir butunlikda nam oyon bo'ladi. Bu esa o 'z navbatida
mantiqiy. izchil, atrof-olam haqida to'laligicha fikrlashga o'rgatadi.
Rasm va ona tili darslarining integratsiyasi.
M avzu. Ot.
259
M aqsad:
1) O t haqida tushuncha berish, ular haqida tasavvurlarni kengaytirish;
2) nafosatni tarbiyalash;
3) sinchkovlik, chaqqonlik, m ustaqil v a teran fikrlash qobiliyatlarini
rivojlantirish.
Tashkiliy qism.
D ars m aqsadi aytilib, tayyorgarlik k o ‘riladi.
Uy vazifasi tekshirilm aydi. Uning natijasi «A qliy hujum » o ‘yinidan
foydalanish orqali aniqlanadi.
Yangi m avzu.
1. «A qliy hujum » o ‘yini.
- A trofingizga qarang. N im alar bor? B olalar sanab o ‘tadilar, o ‘quvchi
xattaxtaga yozib boradi.
- Yozilgan so 'z la r nim alarni bildirm oqda?
- N arsalarni.
0 ‘qituvchi narsani ko ‘rsatadi.
- Bu nim a?
- Kitob.
2. «Juftlikda ishlash».
Biz narsaning nomini aytdik. Yozgan so ‘zlarimizni rasm daftariga chizing
(5—6 ta). Chizilgan rasmlardan ko‘rgazma tashkil etiladi. K o‘rgazmali rasmlar
asosida otlar guruhlarga ajratiladi, bolalar juftlikda ishlab biri «Kim?», ikkinchisi
«Nim a?» so‘rog‘iga javob beruvchi otlami misollar bilan keltiradi. 0 ‘qituvchi
yordam ida otga ta ’rif beriladi, xulosa qilinadi.
3. R asm laringizga qarab har bir ot ishtirokida gap tuzing. A ytilgan gaplar
asosida hikoya tuzing, masalan:
- M e n kitob sotib oldim. K itobda qiziqarli ertaklar ju d a k o ‘p ekan. M en
ularni ukam ga o ‘qib berdim.
0 ‘qituvchi savol tashlaydi:
- Qanday ertaklarni bilasiz? Siz ham uka-singillaringizga ertaklar so‘zlab
berasizmi? Uka-singillaringiz xursand bo‘lishadimi? Bolalar sanab o ‘tadi.
So‘ng biror bir ertakning qisqacha mazmunini so‘zlab berish tak lif etiladi.
4. Bu bosqichda dars ikki y o ‘nalishda ketishi m um kin:
1) ertakning qisqacha m azm uni daftarga yoziladi, m uhokam a qilinadi;
2) ertak rasm albom ida tasvirlanadi, m uhokam a qilinadi, tasvirlangan
rasm lar asosida galereya hosil qilinadi. «G alereya» s o ‘ziga izoh beriladi,
buyuk m usavvirlarning nom lari keltiriladi.
G alereya - buyuk rassom larning ijodini nam oyon etadigan m axsus bino,
joy. K am oliddin B ehzod, 0 ‘rol Tansiqboyev, C hingiz A xm arov kabi buyuk
rassom larim iz bor.
260
M ustahkam iash.
Ertak m azm unida (tasvirida) otlarni aniqlang. A w a l «Nim a?», so ‘ng
«K im ?» so ‘ro g ‘iga javob b o ‘luvchi otlarni ayting.
Bu bosqichda darslik bilan ish olib boriladi, m ashqlar bajariladi.
D ars yakuni.
Darsda nim alar qildingiz? N im alarni oldingiz? 0 ‘z fikrlaringizni ayting.
U yga vazifa beriladi.
Albatta, bunday darslarni o ‘tish o ‘qituvchidan yuksak m ahoratni,
boshqaruvchanlikni talab etadi. Integratsion darslarda o ‘quvchi jim gina,
tom oshabin b o ‘lib o ‘tirm aydi. U dars jarayonida faol va izchil qatnashadi.
Shu jarayonlarning unum dor va sam arali kechishida o'qituv chi shaxsi
aham iyati beqiyosdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
