Darslarni demokratik talablar asosida tashkil etish.
Darsda o'quvchi erkinligini ta'minlashga erishish.
Bir soatlik darsga mo'ljallangan dastur o'quv materiali mazmunini bayon qilish, didaktik maqsad va talablarga muvofiq tashkil etilgan mashg’ulot turi dars tipi deb ataladi.
Ayni vaqtda ta'lim tizimida eng ko’p ko'llanadigan dars tiplari quyidagilar:
Yangi bilimlarni bayon qilish darsi.
Yangi o'tilgan materialni mustahkamlash darsi
O'quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarini tekshirish darsi
Muayyan dars tipi asosida olib boriladigan mashg’ulotlarda ikkinchi, uchinchi bir dars tipining turlari bo'lishi mumkin. Misol uchun, ta'lim muassasalarida eng ko’p qo'llaniladigan dars tiplarining biri-ya'ni bilimlarni bayon qilish darsida quyidagi holatlar omalga oshirilishi mumkin:
g) yangi bilimlarga bog’liq holda uy vazifalarini topshirish va hokazo.
Demak, dars umuman jarayon davomida bir dars tipi asosida tashkil etilmaydi. Shunga qaramay darsning maqsadi o'quvchilarga yangi bilim berishga qaratilgan bo'lsa, butun didaktik usullar ana shunga bo’ysindiriladi. Shuning uchun ham bunday dars yangi bilim berish darsi deb ataladi. Muayan dars tipi bilan ish ko'rilaetganda boshka bir dars tipi unsurlarining asosiy tipidan O'rin olishi va ayni paytda asosiy dars tipining tuzilishini tashkil kilish mumkin.
Dars jarayonida qo’yiladigan har qanday didaktik usul tuzilishini ifodalashga xizmat qilavermaydi. Didaktik usullar ta'lim metodi bilan baholangandagina dars tuzilishini tashkil qila oladi. Ta'lim metodlarining o’zgarishi dars tuzilishining o’zgarishiga olib keladi. Dars jaraenining o’zgarishi dars tuzilishining o’zgarishiga olib keladi. Dars jarayonining muayan qismida dars shakli ham metodlarining o’zgarishi-darsning yangi bosqichini boshlaganligini anglatadi.
Takroriy umumlashtiruvchi dars odatda o'quv dasturining ma'lum bir qismi, bob, bo'lim eki yirik mavzu o'tib bo'lingandan keyin o'tkaziladi.
Yuqori sinflarda ba'zi materiallarning ma'lum qismi va yakka yirik mavzui boshlashdan avval kirish darslari olib boriladi, bunday darslar odatda gumanitar predmetlarda olib boriladi.
Bugungi kunda ta'limni tashkil etish tizimiga yakka tartibda ta'lim olish o’ziga xos O'rin olmoqda. O'qituvchining xoxlagan predmeti, qiziqishi extiejiga kura muayyan fan yuzasida chuqur bilim olish, ya'ni repititorlik ta'limi keng tarqalmoqda.
O'qitishning noan'anaviy shakllaridan biri ma'ruza keng tarqalmoqda. Ma'ruza asosan ijtimoiy fanlarni o'qitish jaraenida qo'llanilmoqda. Ma'ruza darsi tajribali yuksak darajada pedagogik maxoratlar tomonidan tashkil etiladi. Maktab amaliyotida ma'ruzaning: ma'ruza-hikoya, ma'ruza- suhbat, ma'ruza-munozara hamda ommaviy ma'ruza foydalanilmoqda. Ma'ruzani bir daqiqada 1 sinfda 20-25 ta so’z, II sinfda 25-30 ta so’z, III sinfda 30-35, IV-sinfda 35-50 so’z. Yangi turdagi o'quv muassasalarida 40-45 so’z tushunib olinadi.
Fakul'tativ mashg’ulotlar-o'quvchilarning qiziqish va xohishiga ko'ra muayan fan, predmet yuzasidan beriladigan ilmiy nazariy bilimlarni chuqurlashtirish, ularda amaliy ko’nikmalarni xosil qilish maqsadida tashkil etiladigan ta'lim shaklidir.
Seminar mashg’ulotlar-o'quvchilar tomonidan u yoki bu mavzu bo’yicha ma'ruzalar tayyorlash hamda uni sinf o'quvchilari bilan muhokama qilish yo'li bilan olib boriladi. Seminarlarga 2-3 hafta tayyorgarlik ko'riladi, o'qituvchi raxbarligida o'tkiziladi. Shuningdek ta'limning noan'anaviy turlarida ekskursiya, viktorina kabi turlari mavjud.
Adabiyotlar
Munavvarov. Pedagogika T-1996 y
Tursunov I. Nishonaliev Pedagogika kursi T-1996 y
Mavlonova R Pedagogika T-2001 y
Komenskiy «Buyuk didaktika» T-1997 y
Likachev Pedagogika M-2000 y
Pedagogika nazariyasi ma'ruzalar matni prof Xasanboev J
