Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Огбёрн Г.
Философия техники. – Москва: Современные тетради, 2005. – С. 35. 
2
Чоу Ч. 
Современная западная культура. – Москва: Алетейя, 2006. – С. 145. 
3
Тоффлер Э.
Новая технологическая волна на Западе. – Москва: Прогресс, 1996. – С. 161. 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
44 
qanday texnika singari, yaxshilikka ham, yomonlikka ham xizmat qilishi mumkin. 
Bu tendensiyalar kompyuter madaniyati deb nomlanayotgan hozirgi 
madaniyatga jamiyatni kompyuterlashtirishning ta’siri jarayonida, ayniqsa, 
yorqin namoyon bo‘lmoqda. Shaxsning erkin rivojlanishi bilan bir vaqtda bu yerda 
insonning avtomatlashuvi, axborotning ko‘payishi bilan bir vaqtda texnokratik 
fikrlash, kommunikativ imkoniyatlarning ortishi bilan bir vaqtda odamlar 
o‘rtasidagi aloqalarning kamayishi, jamiyatdagi inqirozli holatlar bartaraf etilishi 
bilan bir vaqtda hayotning noinsonparvarlashuvi sodir bo‘lmoqda
1
.
Ijtimoiy-psixologik nuqtayi nazardan, axborotlashtirish odamlar hayoti va 
faoliyatining an’anaviy siklini va, umuman, odamlar turmushining maromini 
buzadi; ma’naviy nuqtayi nazardan – shaxslararo aloqa qadriyatini siqib 
chiqaradi, real dunyoni virtual dunyo bilan almashtiradi; siyosiy nuqtayi nazardan 
esa – shaxsiy va ommaviy ongni boshqarish imkoniyatlarini kuchaytiradi. 
Insonning o‘zligini anglashi natijalarini oldindan bashorat qilish qiyin. “Inson 
miyasini bilish odamlarni g‘ururlanishga majbur qilishi ehtimoldan xoli emas, 
ammo inson miyasining nomukammalligi anglab yetilishi natijasida bu g‘ururga 
zarba berilishi ham mumkin”
2
, deb qayd etadi Dj. Tomson. Shu narsa aniqki, 
insonning o‘zligini anglashi odamlarning dunyoqarashini, ularning dunyodagi o‘z 
o‘rniga, insoniy qadriyatlarga munosabatini o‘zgartiradi.
Axborot texnologiyalarining rivoji, o‘z navbatida, talabalarning ijodiy 
tafakkurini rivojlantirishga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda. V. V. Rozanov o‘z 
vaqtida qayd etganidek, “texnika inson ruhiga qo‘shilib, uning qudratini oshirdi, 
ammo uni o‘ziga bo‘ysundirdi. “Texnik ruh” paydo bo‘ldi... Ilhom esa o‘ldi”
3
. 
Mazkur fikrlardan anglanadiki, texnik sivilizatsiya taraqqiyotida talabalarning 
o‘quv-bilish faoliyatining muayyan omillariga ularning go‘zalligi, axloqiy va, 
umuman, ma’naviy qadriyati nuqtayi nazaridan emas, balki amaliyotning ruhsiz 
vositalari deb qarala boshlanadi. Bu holat hozirgi madaniyat yutuqlariga 
insonparvarlik nuqtayi nazaridan baho berishni qiyinlashtiradi va hatto bunga 
xalaqit beradi. “Dunyoni ilmiy-texnikaviy o‘zlashtirish ta’siri ostida inson tafakkuri 
maqsadga yo‘naltirilgan, oqilona, sof instrumental qobiliyatga aylandi va fan-
1