Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
12 
yildan boshlab О‘rta Osiyo paxtachilik va irrigatsiya politexnik institutida, 
Toshkent tо‘qimachilik va yengil sanoat institutida, 1932-yildan 1937-yilgacha 
Toshkent pedagogika instituti matematika kafedrasida (mudir bо‘lib), 1938-
yildan boshlab universitet fizika-matematika fakultetining umumiy matematika 
kafedrasida (mudir bо‘lib) ishlashiga tо‘g‘ri kelgan
1
.
Qori Niyoziy 1937-1938-yillarda О‘zbekiston Xalq maorif ministri hamda 
shu yillarning о‘zida (va keyin) Fanlar komiteti prezidiumining raisi vazifalarida 
ishlagan. Bu davrda yildan yilga kо‘payib ketayotgan maktablarni zamona 
talablariga javob bera oladigan о‘qituvchilar bilan ta’min qilish masalasi turar edi. 
Shuning uchun pedagogika institutlari tizimiga katta ahamiyat berildi va ular 
maorif ministrligining diqqat markazida bо‘ldi. 
Qori Niyoziyning pedagogik qarashlari. 
Qori Niyoziyning fikricha, 
о‘qituvchida о‘z kasbiga samimiy muhabbat bо‘lishi kerak. Uning ishiga ishtiyoqi, 
samimiy muhabbati shu darajada zо‘r ediki, “sharoitning og‘irligiga qaramay, 
kechasi-yu kunduzi fikr-u zikri faqat maktab masalalari ustida borar edi. Buning 
asosiy sabablaridan biri maktab oldidagi oliyjanob maqsad bо‘lsa, ikkinchisi ijodiy 
mehnatning zavq-u shavqi edi”
2
. 
Toshmuhammad 
Niyozovich 
fikricha, 
о‘qituvchining 
bilimi 
о‘z 
shogirdlarining bilimidan doimo hech bо‘lmaganda bir necha bosh yuqori turishi 
kerak, aks holda bolalar oldida uning obrо‘si bо‘lmaydi, chunki kutilmagan 
savollarga о‘qituvchi javob bera olmay qolishi mumkin. Holbuki, bola sezgir 
bо‘ladi va juda tez fursatda о‘qituvchining “mulla”ligi oshkor bо‘lib qoladi. 
О‘quvchilar oldida yо‘qotilgan obrо‘ni tiklash juda qiyin, hatto ba’zi vaqtlarda 
mumkin ham emas. 
Qori Niyoziy shunday yozadi: ijodiy hayot bilan yashagan, aqliy mehnat 
bilan shug‘ullangan har bir kishining, ayniqsa, olimning, о‘qituvchining 
xususiyatlaridan biri kuzatish qobiliyatidan, kо‘rinishda “arzimaydigan”, “mayda-
chuyda”larga diqqat qilib yurishdan iborat deb hisoblaydi. Darhaqiqat, kо‘rishda 
kо‘rish, qarashda qarash bor. Ya’ni biror hodisani ayni zamonda kо‘p kishi 
kо‘rgani bilan, undan har biri tо‘g‘ri xulosa chiqara olmasligi mumkin. 
Qori Niyoziy “Kuzatish qobiliyatini mashq vositasi bilan rivojlantirib borish 
mumkin. Shuning uchun umuman о‘qituvchilar, eng avval о‘zlarining kuzatish 
qobiliyatlarini rivojlantirib, sо‘ngra о‘z shogirdlarini ham bu sohada sistemali 
ravishda tarbiya qilishlari lozim”. 
Domla samimiyat insonning eng oliyjanob fazilatlaridan biri ekanligini 
ta’kidlaydi. Samimiyat rostgо‘ylik bilan chambarchas bog‘langan: bu 
1