Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
53 
o‘rtacha ustunligi shaxs rivojining ma’lum bir darajadagi imkoniyatlarning 
mavjudligidan darak beradigan holat tarzida qabul qilinishi mumkin
1
. Demak, 
ikkinchi va uchinchi guruh sinaluvchilari shaxs bo‘lib rivojlanishning ma’lum bir 
imkoniyatlariga ega ekan deb aytish mumkin. Birinchi guruh sinaluvchilari uchun 
ushbu ko‘rsatkich o‘z oldiga nisbatan quyi darajadagi maqsadlarni qo‘yish 
chegarasiga yaqinlashgan. Bu esa hayotni soddaroq anglashi hamda intilishning 
past darajada ekanligidan dalolat beradi.
O‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida quyidagicha xulosa qilish mumkin: 
­
birinchi guruh sinaluvchilari fatalistik turdagi strategiyada qolishdi. 
Ularda qadriyatlar komponenti defitsitar xarakterga ega bo‘lgan qadriyatlar 
bilan ifodalab berilgan. Mazkur strategiya vakillari hayotni umumiy anglashning 
pastligi, subyektning hayotdagi maqsadlarining shakllanmaganligi bilan 
izohlanadi. Hayot strategiyasining ushbu turiga kiritilgan sinaluvchilar “hayotni 
ongli nazorat qilib bo‘lmaydi, hayotdagi voqea-hodisalar tashqi omillar ta’siriga 
bog‘liq” degan xulosalarga kelishgan va o‘z hayotida ro‘y beradigan hodisalarni 
nazorat qilish qobiliyatiga ega emasliklari bilan ajralib turadi. Ushbu o‘quvchilar 
o‘z hayotida ro‘y bergan voqea va hodisalarga javobgarlikni atrof-muhit ta’siriga 
ag‘darishga moyil bo‘lishadi.
­
ikkinchi guruh sinaluvchilari konformist
 
turdagi hayotiy strategiyaga 
amal qilishadi. Ushbu o‘quvchilar kelajak hayotlarini hayotdagi maqsadlariga 
moslab rejalashtirishga qodir bo‘lib, umuman olganda, hayotdan mamnun, 
hayotda bosib o‘tgan yo‘llarini ijobiy baholashga moyil ekanliklari ma’lum 
bo‘ladi. Qadriyatlar komponenti ijtimoiylashuv qadriyatlari bilan ifoda etilgan.
­
uchinchi guruh sinaluvchilari maqsadga intilish tipidagi hayotiy 
strategiyaga itoat etishlari ma’lum bo‘ldi. Hayot strategiyasining mazkur turi 
hayotni anglash va undan mamnun bo‘lish, yashab o‘tgan, hozirgi va kelajakdagi 
hayotni mahsuldor deb bilishning yuqori ko‘rsatkichlari bilan xarakterlanadi. 
Ushbu strategiya vakillari o‘z hayotini ongli ravishda rejalashtirish, hayotda aniq 
maqsad va vazifalarning bo‘lishi, shuningdek, o‘z maqsadiga erishish yo‘lida har 
qanday qiyinchilik va noqulayliklarni yengib o‘tishga tayyor ekanliklari bilan 
ajralib turishadi. Ushbu toifadagi o‘quvchilar uchun hayot haqida aniq 
yaxlitlikdagi tasavvurlar, o‘z hayotidagi voqea-hodisalarni nazorat qila olish va 
ularga javob bera olish qobiliyatlari bilan ajralib turadi.
1