Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
46 
xafagarchilik (p=,033), aybdorlik hissi (p=,000) atrofdagilarga nisbatan 
dushmanlik munosabati (p=,000) va agressiyaning umumiy kо‘rinishlari (p=,000) 
orasida ahamiyatli farqlar kuzatildi. Yuqorida keltirilgan matematik tahlil 
shundan guvohlik beradiki, 13 yoshdagi bolalarda agressiya shakllari 15 
yoshdagilarga nisbatan yuqori. 13 yoshdagi bolalarda boshqa yosh bosqichlariga 
nisbatan 
agressivlik 
holatlari 
kо‘proq 
namoyon 
bо‘lishini 
va 
bu 
kо‘rsatkichlarning yuqoriligi boladagi “о‘tish inqirozi”ning eng shiddatli 
kechayotgan davriga tо‘g‘ri kelishini anglash mumkin. О‘smirlik yoshidagi 
agressiv xulq-atvorning о‘ziga xos xususiyatlari kattalar nufuzining yо‘qolishi 
fonida tengdoshlari guruhiga tobe bо‘lish hisoblanadi. Bu yoshda agressiv 
bо‘lish kо‘pincha “kuchli bо‘lish yoki shunday tuyulish”ni anglatadi. О‘smir 
agressiv xatti-harakatlari negizida о‘z shaxsini tasdiqlash, “Men”ini namoyon 
etishga qiziqish ustunlik qiladi. Ular jamiyatda va dо‘stlari orasida о‘z о‘rinlariga 
ega bо‘lish maqsadida ham agressiv harakatlarni amalga oshirishlari 
mumkinligini kо‘rishimiz mumkin. Shuningdek, kichik о‘smirlarda (11-13 yosh) 
muloqot malakasining sust rivojlangani, о‘z hissiyotlarini namoyon qilishda 
ijtimoiy me’yor kо‘nikmasidan chetga chiqishlari natijasida ham yuqoridagi kabi 
tafovut kelib chiqqan bо‘lishi mumkin. 
 
Sinaluvchilarda jismoniy agressiyaning yuqoriligi ular nizoli vaziyatlar 
tug‘ilgan paytda jismoniy kuch ishlatish orqali muammoni hal etishga urinishlari 
hamda jismoniy kuchga tayanib harakat qilishlaridan dalolat beradi. 
Shuningdek, autoagressiya – о‘zi va atrof-muhit о‘rtasidagi munosabatlarda 
kuzatiladigan aybdorlik hissi о‘z-о‘ziga qarshi qaratilgan xatti-harakat, ya’ni 
о‘zini о‘zi ayblash ham sinaluvchilarda yuqori darajada namoyon bо‘lishi 
aniqlandi. Sinaluvchilarda shubhalanuvchanlik, ya’ni ishonchsizlikka moyillik, 
odamlar bilan ehtiyot bо‘lib munosabat о‘rnatish, atrofdagi insonlar bilan 
muomala-munosabatda bо‘lishdan qochish, ular menga zarar yetkazishi 
mumkin degan tasavvurning mavjudligi kuzatildi. 
1-jadvaldagi dushmanlik munosabati atrofidagilarga nisbatan bо‘lib, 
metodikada xafagarchilik va shubhalanuvchanlik indekslarini о‘z ichiga oladi. 
Demak, 
matematik 
statistik 
ma’lumotlarda 
ham 
xafagarchilik, 
shubhalanuvchanlik va atrofidagilarga dushmanlik munosabati oralarida ishonch 
darajasi musbat munosabatdaligi aniqlangan. Atrofdagilarga nisbatan 
dushmanlik 
munosabatining 
ortishi 
bolada 
xafagarchilik 
va 
shubhalanuvchanlikni ham orttiradi. 
Olingan empirik natijalar о‘g‘il va qiz bolalarda yosh jihatdan turlicha 
tafovutlarni kо‘rsatdi. 2-jadvalda 9-sinf о‘quvchilaridagi gender tafovutlarni 
kо‘rish mumkin: 

---