Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
71 
­
masalalar mazmunan to‘lalik, tizimlilik, va mantiqiy ketma-ketlik 
prinsiplarini qondirishi kerak; 
­
faoliyat turiga qarab masalalarni murakkablashtirib borish lozim; 
­
boshqa masalalarni yechishda qo‘llaniladigan va matematik mazmunni 
o‘zgartirishda prinsipial ahamiyatga ega fakt yoki uslublar ko‘riladigan asosiy 
masalalar mavjud bo‘lishi shart. 
O‘quvchilarda masala yechishda shunday umumiy yondashishni 
shakllantirish kerakki, unda masala analiz, tadqiqot uchun obyekt sifatida uning 
yechimi esa yechim usulinigina konstruksiyalash, ixtiro qilish sifatida qaralsin. 
Shu munosabat bilan, geometriyaning stereometriya bo‘limini o‘rgatishda 
masalaviy yondashuvni tahlil qilib chiqamiz. Qo‘shimcha chizmalar yoki figuralar 
hosil qilishga qaratilgan masalalar tizimi fazoviy tasavvurlarni shakllantiradi va 
rivojlantiradi hamda stereometriyani o‘rganish jarayonini osonlashtiradi. 
Ma’lum bir masalalar sistemasida ishlashni o‘rganish mavzu uchun to‘la 
o‘zlashtirishga asos bo‘ladi. Bunday o‘zlashtirish usulini har bir mavzu uchun 
ishlab chiqish o‘quvchilarning fazoviy tasavvurlarini rivojlantiradi. Bunga
N. Eshpo‘latov, J. Saparboyev, D. Davletovlar tomonidan “O‘quvchilarning 
fazoviy tasavvurlarni rivojlantirishga qaratilgan stereometrik masalalar” nomli 
metodik qo‘llanmasini misol qilib olish mumkin
1
. Qo‘llanma oxirida 
stereometriyaning barcha mavzularini o‘zlashtirishga qaratilgan masalalar tizimi 
testlar ko‘rinishida keltirilgan. Masalan, “Sfera va shar” mavzusiga oid tuzilgan 
masalalar tizimini ko‘rib chiqamiz. 
1. Fazoda berilgan nuqtadan 10 sm masofagacha bo‘lgan barcha 
nuqtalarning geometrik o‘rnini aniqlang? 
A) 10 sm radiusli sfera; B) berilgan nuqtadan 10 sm masofadagi tekislik;
C) 10 sm radiusli shar; D) asosining radiusi 10 sm silindr; E) 5 sm radiusli sfera;
F) noaniq shakl. 
2. Rombning to’rtta uchidan nechta sfera o‘tkazish mumkin? 
A) 4 ta; B) 3 ta; C) 2 ta; D) bitta ham emas; E) ko‘p. 
3. Sfera bilan bitta va faqat bitta nuqtada kesishuvchi barcha to‘g‘ri 
chiziqlar qanday figurani tashkil etadi? 
A) kanonik sirt; B) tekislik; C) silindrik sirt; D) perpendikulyar tekisliklar 
juftligi; E) ayqash chiziqlar.
4. Sferadan tashqarida joylashgan to‘g‘ri chiziq orqali shu sferaga 
urinuvchi nechta tekislik o‘tkazish mumkin? 
A) 4; B) 2; C) 3; D) 1; E) ko‘p. 
1
Saparboyev J. 
va b. O‘quvchilarning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirishga qaratilgan 
stereometrik masalalar. – Toshkent: TDPU, 2011. – B. 74. 

---