Pedagogika 016, 1-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA
2016, 1-son
 
 
44 
Matematika fani kar bolalarning asosiy umumiy ta’limi rejasiga kirgan 
umumta’lim kursining о‘quv predmeti bо‘lib, arifmetika, algebra va geometriyaga 
oid ma’lumotlarni beradi. Bilimlar asosini egallashda о‘quvchidan, birinchi 
navbatda, gap yordamida yetkazilgan о‘quv materialini tushunish, ikkinchidan 
esa, nutq orqali о‘rganilayotgan munosabat va aloqalarni grammatik tо‘g‘ri 
ifodalashni bilish talab etiladi. О‘quv materialining ilmiy uslubda ifoda etilishi, 
ba’zi hollarda uning tushunilishini qiyinlashtiradi, chunki kar va zaif eshituvchi 
bolalarning sо‘zlashuv nutqining rivojlanish darajasi nutqiy materialda 
ifodalanayotgan tushuncha va munosabatlarni aniq va tо‘g‘ri anglamaslik 
(tushunmaslik)lariga yoki teskari tushunishlariga sabab bо‘ladi. Vaholanki, bu 
nutqiy sо‘zlashuv materiali ta’lim jarayonining tarkibiy qismini, mazmunini tashkil 
qiladi. Boshqacha qilib aytganda, nutqiy kommunikatsiya (bog‘lanish) 
qiyinchiliklari о‘quv materialini egallash jarayonini murakkablashtiradi. Shuning 
uchun kar va zaif eshituvchi bolalarga matematika о‘qitishning samaradorligini 
oshirish dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Differensiallashgan ta’limni tashkil qilish, eshitishida kamchiligi bо‘lgan 
bolalar uchun maktab va maktabgacha muassasalar tizimini yaratish, ularda 
tanlab olish va sinflarni jamlash mezonlarini aniqlash, eshitish holati har xil 
bо‘lgan bolalarga ta’lim berish yо‘llarini ishlab chiqishda R. M. Boskisning 
pedagogik tasnifi katta о‘rin tutdi
1
. Matematikani о‘qitishda masalalarni 
yechishning metodik tomonini kuchaytirish muhim ahamiyatga ega
2
.
Shular asosida maxsus ta’lim muassasalarining eshitishida nuqsoni bо‘lgan 
boshlang‘ich sinf о‘quvchilariga matematikani о‘qitish muammolarini aniqlash 
maqsadida “Eshitishida nuqsoni bо‘lgan boshlang‘ich sinf о‘quvchilari 
matematika fanini о‘zlashtirishda qanday qiyinchiliklarga duch keladi?” maxsus 
sо‘rovnomasi asosida maxsus ta’lim muassasalarning matematika о‘qituvchilari 
о‘rtasida sо‘rov о‘tkazildi. 2015-yilning noyabr oyida о‘tkazilgan sо‘rovda 
Toshkent shahridagi 101-son kar bolalar maktab-internatidan 12 nafar, 102-son 
zaif eshituvchi bolalar maktab-internatidan 15 nafar, 106-son maktab-
internatidan 12 nafar va Samarqand shahridagi 61-son kar bolalar maktab-
internatidan 15 nafar – jami 54 nafar matematika fani о‘qituvchilari qatnashdi. 
Sо‘rovnomada о‘quvchilarning mantiqiy fikrlashi hamda matematik 
materiallarni tushunish va о‘zlashtirish darajasini qamrab olgan bо‘lib, ular 
asosida quyidagi natijalar olindi (1-jadval). 
1