Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

Дживелегов А.
Леонардо да Винчи. – Москва: Искусство, 1974. – С. 13; 
Детякин В.
Леонардо да Винчи. – Москва: Детгиз, 1959. – С. 31. 
2
Шаронов В. В.
Свет и цвет. – Москва: Физматгиз, 1961. – С. 47 -51. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
90 
Fizika fani jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Bugun fizikaga xushtor, 
lirikadan maftunkor bo‘lgan har bir insonni “Fizika va san’at” mavzusi, ularning 
aloqadorligi 
befarq 
qoldirmaydi. 
San’at 
namoyandalari, 
rassomlar, 
haykaltaroshlar 
o‘z ijodlarida fizika qonunlaridan doimiy ravishda 
foydalanishadi. 
Shunday ekan buyuk san’at namoyandalari, liriklar ijodi fizikani 
o‘rganishda va, aksincha, fizika, ayniqsa, optika sohasi yutuqlari, tasviriy va 
me’morchilik san’atini o‘rganishda muhim motivlardan hisoblanadi.
 
O‘quvchilar tamonidan olamni yaxlit, bir butunlikda qabul qilish uchun 
bilishda fan va san’atni integratsiyalash muhim masalalardan hisoblanadi.
Fiziklar va liriklarning bahsi insoniyatni qadimdan to‘lqinlantirib, 
qiziqtirib keladi. XV asrda Italiyada nomi butun dunyoda yod bo‘lgan inson 
yashagan. Bu inson Leonardo da Vinchi. Hozirgacha u qaysi sohada qalam 
tebratganligi to‘g‘risida bahs ketadi, aslida u kim bo‘lgan – rassommi yoki olim?
Mahoratli rassom, qobiliyatli haykaltarosh, arxitektor, aqlli muhandis va 
texnik, iste’dodli olim va botanik, istiqbolli anatom va matematik, yetuk faylasuf 
va musiqachi Leonardo da Vinchi haqida ma’lumotlar bor. U uyg‘onish 
davrining eng iste’dodli, o‘qimishli insonlaridan biri hisoblanar edi. 1467-yildan 
boshlab Leonardo o‘sha davrning eng iqtidorli rassomi Andrea del Verrokkidan 
saboq oladi. Donishmand ustoz o‘z o‘quvchisidagi qobiliyatni ko‘rib har 
tomonlama yordam bera boshlaydi. Leonardo tomonidan 15 yoshida yaratilgan 
asarlarini o‘sha davrning deyarli hamma rassom va san’atshunoslari tan oladi
1
.
Yigirma to‘rt yoshida Leonardo o‘zining xususiy korxonasini ochishga 
qaror qiladi; Leonardo tikuv dastgohi loyihasini yaratadi, u ixtiro qilgan 
velosiped chizmasi esa katta shov-shuvga sabab bo‘ldi, bugungi kunda u 
yaratgan mashinalarning 800dan ortiq loyihasi mavjud. Ular orasida ignani 
teshish, metall chiviqlarni kesish, ipak to‘qish, go‘sht maydalash mashinalari, 
suv oqimi yordamida havoni sovitish uchun qurilma, ko‘tarma kranlar, 
reflektorlar, tank loyihalari bor. Leonardoning rezbani kesish uchun 
moslashtirilgan konstruksiyalari e’tiborni tortadi: u kesishni qo‘l bilan emas 
tokor dastgohida bajarishni taklif qildi. Uning qog‘ozlari orasida ekskavatorni 
eslatuvchi eskizlar mavjud. Leonardo ajoyib me’mor edi: unda ko‘chalar loyihasi 
mavjud, bunga ko‘ra uning yurish qismi trotuardan bir necha metrga past bo‘lib, 
bu aftidan, insonlarni shovqindan himoyalagan. U o‘zining barcha g‘oyalarini 
“oddiy va sof tajriba – haqiqiy ustoz” deb hisoblab, yasama asboblardan 
foydalangan holda uyidagi laboratoriyada tekshirib ko‘rdi.