Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
83 
TEXNIKA MUTAXASSISLIGIDAGI TALABALARNI KASBGA 
YО‘NALTIRISHDA MATEMATIK MODELLARDAN FOYDALANISH 
Turdiyev Sh. R. (Qarshi DU) 
Abstract 
The article describes the ways of professionally oriented teaching of 
mathematics for students of technical areas on the example of using the 
mathematical modeling at studying of differential equations. 
Резюме 
В статье раскрываются пути профессионально ориентированого 
преподавания математики студентам технического направления на примере 
использования 
математического 
моделирования 
при 
изучении 
дифференциальных уравнений.
Tayanch 
tushunchalar: 
matematik 
modellashtirish, 
differensial 
tenglamalar, kasbiy va amaliy malakalar, kasbga yо‘naltirib о‘qitish. 
Texnika yо‘nalishi ta’lim dasturidagi umumkasbiy va ixtisoslik fanlarini 
kasbga yо‘naltirib о‘qitish davr talabi hisoblanadi, jumladan, oliy matematikani 
kasbga yо‘naltirib о‘qitish imkoniyati mavjud. Shu masalani differensial 
tenglamalarni о‘rganish jarayonida amalga oshirish bо‘yicha fikr 
yuritmoqchimiz. Bunda biz oldimizga quyidagi vazifalarni qо‘yishimiz mumkin: 
­
differensial tenglamalarning asosiy tiplari va oddiy sistemalarni analitik 
yechish tо‘g‘risida kо‘nikmalarni shakllantirish;
 
­
differensial tenglamalarning asosiy tiplari va oddiy sistemalarni bir 
biridan ajrata olish kо‘nikmalarini shakllantirish; 
­
differensial tenglamalardan kasbiy-amaliy masalalarni yechishda 
matematik modellar sifatida foydalana olish kо‘nikmalarini shaklantirish; 
­
sonli va tarkibiy usullar haqida tasavvurini shaklantirish va yanada 
rivojlantirish. 
Ma’lumki, 
Oliy 
matematikaning 
“Hosila” bо‘limini о‘rganishda 
о‘zgaruvchilari ajraladigan
 
differensial tenglamalar, “Aniq integral” bо‘limini 
о‘rganishda esa integral tenglamalarni tuzish kabi masalalar ko‘riladi. 
Bо‘limlarni о‘rganishning xulosa qismida, qatorlar va Furye qatorlarini о‘rganib 
bо‘lingandan keyin, xususiy hosilali tenglamalar (unchalik katta bо‘lmagan 
hajmda) kо‘rib о‘tiladi, xususan, umumiy tushunchalar, tor tebranish 
tenglamasini Dalamber va Furye usullari bilan issiqlik almashinuvchanlik 
tenglamasining yechilishi kо‘rib chiqiladi
1
. Mazkur bо‘limni samarali о‘qitishda 
differensiallash bо‘yicha ma’lumot olgandan sо‘ng differensial hisobining asosiy 
1