Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
48 
jarayonda ruhiy imkoniyatlarni hisobga olish yо‘nalishida yaqqol kо‘zga 
tashlanadi. Jinsga asoslangan ta’lim-tarbiya о‘quvchini kelajakdagi hayotga 
tayyorlashda har tomonlama ta’sir kо‘rsatadigan ta’limiy-tarbiyaviy, ma’rifiy 
vositalar yig‘indisidir. 
Hozirgi о‘quv-biluv jarayonida gender farqlar va о‘ziga xosliklarni hisobga 
olish, tabiiy pedagogik hodisa sifatida e’tirof etilmoqda. О‘quv-biluv jarayonida 
gender farqlarga oid о‘ziga xosliklarni hisobga olmasdan turib, ta’lim 
natijasining samaradorligini ta’minlash mumkin emasligi barcha mutaxassislarga 
ayon bо‘lmoqda. Ayniqsa, ruhshunoslar bu sohada bir qator yutuqlarni qо‘lga 
kiritmoqda. 
Gender konsepsiyasi ijtimoiy-iqtisodiy tahlil kategoriyasi sifatida MDH 
mintaqasida rivojlanmoqda. Ayni paytda, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, 
Ukraina va sobiq Ittifoq hududidagi boshqa respublikalarda gender tadqiqotlari 
kursini oliy о‘quv yurtlari о‘quv dasturlariga joriy etish borasida qator yutuqlar 
qо‘lga kiritilgan. Bugungi kunda pedagogika fanida erishilayotgan eng muhim 
yutuqlardan biri gender tenglik va farqlar asosida ta’lim berish imkoniyatlarining 
ochilayotganligidir. Bu hodisa ta’limni gumanitarlashtirish nuqtayi nazaridan 
ham alohida qimmatga ega. О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida ta’lim 
tizimidagi gender tenglikni ta’minlashning huquqiy asoslari yaratilgan. 1997-
yilda qabul qilingan “Ta’lim tо‘g‘risida”gi Qonun asosida barcha о‘quv 
muassasalarida ta’lim oluvchi, kasb tanlovchi о‘g‘il va qiz bolalarning teng 
huquqliligi ta’minlangan. 2004-2005-о‘quv yillarida maktabda ta’lim oluvchi 
о‘g‘il va qiz bolalar soni qariyb bir xil bо‘lib, bu 51% о‘g‘il va 49% qiz bolalarni 
tashkil etgan edi. О‘rta maxsus va kasb-hunar ta’limi tizimida bu tafovut oshib 
boradi. Akademik litseylarda о‘qiydigan о‘g‘il bolalar soni 64% va qiz bolalar 
36%, kasb-hunar kollejlarida esa о‘g‘il bolalar 53%, qiz bolalar 47%ni tashkil 
etmoqda
1
. 
Oliy о‘quv yurtlariga kiruvchi о‘g‘il bolalar soni ham qiz bolalarga 
qaraganda kо‘proq. Buning sababi oliy ma’lumotli ayol va qizlarning ishlash 
imkoniyatlari erkaklarnikiga qaraganda kamroq ekanligidadir, chunki ota-onalar 
ularning о‘qishiga sarflanadigan mablag‘ni kam samarali, oila budjetiga salbiy 
ta’sir kо‘rsatadi, – deb hisoblaydi. Rasmiy statistika ma’lumotlari О‘zbekistonda 
ta’limning yuqori bosqichlari, shu jumladan, akademik litseylar va oliy о‘quv 
yurtlarida gender balansi muammolari mavjudligi va ularni yaxshilash 
1
Доклад по целям развития тысячелетия. Узбекистан 2006. Представительство ООН в 
Узбекистане. – Ташкент. [e-mail].  

---