Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
119 
Nasriy bayon muallifi dostondagi asosiy mazmunni tо‘liq ifodalashga 
intiladi. XIX asrda yaratilgan “Farhod va Shirin”ning Umar Boqiy amalga 
oshirgan nasriy bayonida ham Farhod tarbiyasiga bag‘ishlangan boblar alohida 
mehr bilan talqin qilingan. Farg‘onada istiqomat qilgan ijodkor Mahzun 
qalamiga mansub “Farhod va Shirin” nomli nasriy qissada ham Farhod ilmni, 
kasb-hunarni sevuvchi, uni qunt bilan о‘rgangan inson sifatida talqin qilingan, 
biroq Farhodning otasi Novoiy dostonidagi ota siymosidan biroz uzoqlashgan 
talqindir. Farhod toshkesar ustaga shogird tushadi, otasi uni koyib bu ishdan olib 
qaytadi: “
Ey voy, sizg‘a ne holdurki, mundog‘ mehnat va mashaqqat birla 
giriftor bо‘lursiz, na azobdur? Ey, nuri chamanim, yuring man sizni xazinaga 
olib kiray, tomosha qiling
”
1
. 
Mahzun nasriy bayonni yaratish davomida Nizomiy Ganjaviy, Xusrav 
Dehlaviy asarlaridan ham ta’sirlanadi. Navoiyning Farhod tarbiyasida hunarga 
ham alohida ahamiyat berilishining sabablaridan biri о‘z davridagi temuriy 
shahzodalarning hunarsiz ekanligini tanqid qilish va qahramonni xalqqa yaqinroq 
qilib mehnat kishisi qiyofasida kо‘rsatish edi. О‘zbek xalqida qadimdan hunarli 
shahzodalar haqida ertaklar, afsonalar bisyor. Sevgan qizining shartiga kо‘ra 
gilam tо‘qishni о‘rgangan shahzodaga vaqti kelib о‘zi tо‘qigan gilam zindondan 
qutulishiga sabab bо‘lgan bо‘lsa, Farhodni uning hunari Shirin nazariga 
tushishida foyda beradi, О‘z mehnati bilan xalqning kо‘nglidan joy oladi. 
Yoshlikda olgan ta’lim-tarbiyasi, sof vijdoni, yetuk barkamol aqli, chiniqqan, 
baquvvat jismi – hammasi Farhodning sevilishiga, ardoqlanishiga sabab bо‘ladi. 
U aqlan yetukligi uchun Xisrav ustidan ma’naviy g‘alaba qozonadi. Farhodning 
e’zozlanib, komil shaxsga aylanishi uning yoshlikda olgan tarbiyasi samarasidir.
Bugungi kunda milliy istiqlol mafkuramizning yetakchi tamoyillaridan biri 
bо‘lgan komil insonni voyaga yetkazish g‘oyasi hamma davrlarning eng muhim 
masalalaridan biri bо‘lgan. Ajdodlar orzusidagi komillik, ular kо‘zlaganidek, 
davrni kamolotga yetaklaydi. Jamiyatda sof ma’naviy muhit yuzaga keladi.
“Farhod va Shirin” tabdillarida ham Farhodning ilm, hunar sirlarini 
о‘rganishga bag‘ishlangan boblari batafsil bayon qilingan. Farhod kitobxon kо‘z 
о‘ngida tarbiyali, mehnatkash inson sifatida talqin qilingan.
Shirinning atrofidagi kanizak qizlar ham oddiy qizlar emas, bilimli, har 
birlari biror ishda mohir, olima qizlar. Kо‘rinadiki, Shirin aql va bilimda ulardan 
ham ustunroq.
1
Мир Махдум ибн Шоҳюнус. Насри Хамсаи беназир. – Тошкент. Орифжонов матбааси. 
ТошДШИ Шарқ қўлёзмалари маркази. № 4721.– Б. 38.

---