243
etiladi.
Jumladan, umumiy va xususiy maqsadlar, ta’lim
-tarbiya tamoyillari,
qonuniyatlari aniqlanadi, jarayon loyihalashtiriladi (shakl, metod, vosita, mazmun,
vaqt me’yorlari, bilim, malaka, koʻnikma mezonlari, ilg‘or tajriba, fan
-texnikaning
zamonaviy yutuqlari, xalqaro ta’lim
-tarbiya
natijalariga q
oʻ
yiladigan talablar,
pedagogik ijodiy hamkorlik
va b.q), tashxislanadi, ta’lim
-tarbiyaning mazmunan va
tematik yangi y
oʻ
nalishlari belgilanadi, jarayonni boshqarishning innovatsion shakli
aniqlanadi, natijalar standartlashtiriladi, ta’lim
-
tarbiya jarayonining ham ob’ekti ham
sub’ekti hisoblangan oʻ
qituvchi va
oʻ
quvchi kommunikativ faoliyatining shakli va
mazmuni rejalashtiriladi.
Oʻ
qituvchi va
oʻ
quvchining ichki va tashqi resurslaridan
oqilona foydalaniladi.
Ta’lim
-tarbiya jarayonining muvaffaqiyatini
kafolatlovchi pedagogik
omillardan biri tamoyillar hisoblanadi.
“Ta’lim tamoyillari
-
ta’lim nazariyasining asosiy etakchi qoidalari boʻ
lib,
oʻqitish asosidagi ta’lim va uni tashkil etish jarayonini tashkil etish mazmuni, shakli,
metodi, vositalarini tanlashini belgilaydigan boshlang‘ich asos hisoblanadi”
56
.
Ta’lim
-tarbiya jarayonida foydalaniladigan tamoyillar loyihalashtirilgan dars
mavzusining xarakteri,
oʻ
quvchi shaxsi hamda sinf jamoasining
oʻ
quv fanga b
oʻ
lgan
qiziqishi, qobiliyati, ehtiyoji, dunyoqarashi,
psixologik xususiyatlari, motivatsiyasi,
faolligi va boshqa xususiyatlariga qarab tanlanadi. Bir
oʻ
quv-
tarbiyaviy mashg‘ulot
jarayonida bir necha tamoyillardan foydalaniladi.
Pedagog olimlarning tasnifiga k
oʻ
ra pedagogik texnologiyalar mazmun,
mohiyat, y
oʻ
nalishiga qarab 12 ta turga ajratiladi.
57
1.
Q
oʻ
llanish darajasi b
oʻ
yicha (umumiy pedagogik;
xususiy predmetli;
lokal, modulli, tor pedagogik).
2.
Falsafiy asos b
oʻ
yicha (materialistik, idealistik, dialektik, metafizik,
insonparvar, antroposofiya, teosofiya, pragmatistik, ekzistensialistik).
56
Иноятов У.И.ва бошқалар, Педагогика: 1000та саволга 1000та жавоб.
-
Т.: ТДПУ,2012.
-
125 бет.
57
Г.К.Селевко, Современные образовательные технологии, М.1988.
244
3.
Ruhiy rivojlanishning etakchi omillari b
oʻ
yicha (biogenli, sotsiogenli,
psixogenli).
4.
Oʻ
zlashtirish
konsepsiyasi
b
oʻ
yicha
(assotsativ-reflektorli,
rivojlantiruvchi, bixevioristik, geshtalttexnologiya, suggestiv, neyrolingivistik).
5.
SHaxs
tuzilmasiga y
oʻ
naltirilganlik b
oʻ
yicha (informatsion, operatsion,
hayajonli-ahloqiy,
oʻ
z-
oʻ
zini rivojlantiruvchi, evristik va amaliy). Mazmunli va
tuzilish xarakteri b
oʻyicha (ta’limiy va tarbiyaviy, dunyoviy va diniy, umumta’lim va
kasbga y
oʻ
naltirilgan, gumanitar va texnokratik, turlicha sohaviy
texnologiyalar,
xususiy predmetli hamda monotexnologiyalar va politexnologiyalar).
6.
Tashkiliy
shakllar b
oʻ
yicha (sinf-dars, muqobilli, akademik, yakka
tartibli, guruhli, jamoa b
oʻ
lib
oʻqish usullari, tabaqalashtirilgan ta’lim).
7.
Bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish turi b
oʻ
yicha
(ma’ruzali
klassik
oʻ
qitish; audiovizual texnik vositalar yordamida
oʻqish; “maslahatchi tizim”;
kitob yordamida
oʻqitish; “repetitor” tizimi; “dasturli ta’lim” ).
8.
Bolaga
yondashish
b
oʻ
yicha (avtoritar, didaktotsentrik,
shaxsga y
oʻ
nalgan texnologiyalar,
hamkorlik
texnologiyasi,
erkin
tarbiyalash texnologiyasi, ezoterik
texnologiyalar).
9.
Ustuvor
metodlar
b
oʻ
yicha (reproduktiv, tushuntirish-
k
oʻrsatish, rivojlantiruvchi ta’lim,
muammoli ta’lim, ijodiy; dasturli
ta’lim, dialogli, oʻyinli ta’lim, oʻ
z-
oʻ
zini
oʻ
qi
tish ta’limi, informatsion ta’lim).
10.
Mavjud an’anaviy tizimlarni yangilash yoʻ
nalishlari b
oʻ
yicha
(munosabatlarni insonparvarlashtirish
va demokratlashtirish asosida; bolalar
faoliyatini faollashtirish va jadallashtirish asosida; tashkillashtirish va boshqarish
Do'stlaringiz bilan baham: