Педагогик технологиялар ва интерфаол методлар жамланмаси

. Саволлар бериш методикаси
Ҳамма саволни олдиндан билгандан кўра, баъзан савол сўраган маъқул. (Ж.Тэрбер) Саволга яраша жавоб. (Халқ хикмати) Саволнинг ўзи муаммони аниқлаш, ифодалашга хизмат қилади. Савол бериш куникмасини ривожлантириш учун керакли шарт-шароитлар. Ўқувчи саволга жавоб беролмайдиган вазиятни ўқитувчи оддий ҳол деб билиши керак. Ўқитувчи кўпроқ очиқ, ижодий саволлар бериши керак, бунда жавоблар бир неча хил бўлиши мумкин, бу эса мулоқотнинг давом эттирилишига чорлайди. Савол билан болаларни химояланишга мажбурламаслик керак. Ўқувчиларда танлашга имконият бўлиши керак ва бу имкониятни улар ўзлари яратади. Педагогикада савол бериш турлари 6 хил: Оддий саволлар - буларга жавоб бериш учун қандайдир фактларни аташ, маълум ахборотни эслаш ва намойиш этиш керак. Анъанавий назорат шаклларида кўпинча қўлланади: синовларда, тестларда, атамали диктантларда ва ҳоказо. Масалан: «/оя нима?», «Мафкура нима?». Аниқловчи саволлар. Одатда улар «Яъни сен демоқчисанки...?», «Агар тўғри тушунган бўлсам...?», «Балки янглишаяпман, лекин менимча Сиз ...ҳақида айтдингиз»? сўзларидан бошланади. Бу саволларнинг мақсади одамга айтган гапларига қайтарма алоқа ўрнатишга имконият беришдир. Баъзан улар хабарда берилмаган, лекин назарда тутилган ахборотни олиш учун берилади. Бу саволларни салбий имо-ишорасиз бериш жуда муҳим. Аниқловчи саволга пародия сифатида ҳаммага маълум мисолни келтириш мумкин (қошлар кўтарилган, кўзлар катта очиқ): «Сен ҳақиқатдан ҳам... деб ўйлайсанми?» Тушунтириш саволлари. Одатда «Нега?» сўзи билан бошланади. Баъзи вазиятларда (юқорида айтилгандек) салбий қабул қилиниши мумкин-ўзини оқлашга мажбурлаш сифатида. Бошқа ҳолларда улар сабаб оқибат алоқаларини ўрнатишга қаратилади. «Нега кузда дарахтлардаги барглар сарғаяди?» Агар бу саволга жавоб маълум бўлса, у тушунтиришдан оддийга «айланади». Демак, бу турдаги савол фақат жавобда мустақиллик элементи бўлсагина яхши натижа беради. Ижодий саволлар. Агар саволда «бўлса эди» қўшимчаси мавжуд бўлса, шартлилик элементлари, таҳмин, башорат бўлса, у ижодий дейилади. Баҳолаш саволлари. Бу саволлар у ёки бу воқеа, воқелик, фактларни баҳолаш меъзонларини аниқлашга қаратилган. Масалан: «Нега бу яхши, бу эса ёмон?», «Бир дарснинг иккинчи дарсдан фарқи нима?». Амалий саволлар. Агар савол назария билан амалиёт ўртасидаги боғланишни аниқлашга қаратилган бўлса, уни амалий деб айтамиз. Масалан: «Ҳикоя қахрамони ўрнида нима қилган бўлардингиз?».
39