Pedagogik-psixologik fanlarini o`qitish metodikasi moduli bo`yicha o`quv-mavzu rejasi

O’z navbatida korrektsion pedagogi-psixologik tarkibiga maxsus pedagogi-psixologik va psixologiyaning turli sohalari kiradi. Ular quyidagilardir:

1. 
   Surdopedagogi-psixologik va surdopsixologiya – eshitish qobiliyati buzilgan bolalarni rivojlantirish, o’qitish va tarbiyalash masalalarini o’rganadi.
   
2. 
   Oligofrenopedagogi-psixologik va oligofrenopsixologiya – aqli zaif bolalarni rivojlantirish, o’qitish va tarbiyalash masalalarini o’rganadi.
   
3. 
   Tiflopedagogi-psixologik va tiflopsixologiya – ko’rish qobiliyati buzilgan bolalarni rivojlantirish, o’qitish va tarbiyalash masalalarini o’rganadi.
   
4. 
   Logopediya va nutqiy buzilishlar psixologiyasi – nutqi, shuningdek, motorli-harakatlanish doirasida murakkab nuqsonlar bo’lgan bolalar (ko’r, soqov va kar bolalar)ni rivojlantirish, o’qitish va tarbiyalash masalalarini o’rganadi.
   
1. 
   Metodika – xususiy fanlarni o’qitish xususiyatlarini o’rganadi.
   
2. 
   Pedagogi-psixologik tarixi – ta’lim va tarbiyaning yuzaga kelishi, taraqqiy etishi, muayyan tarixiy davrlarda yetakchi o’rin egallagan pedagogik fikrlar taraqqiyoti masalalarini o’rganadi.
   
3. 
   Pedagogik texnologiya – ta’lim va tarbiya jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo’llash, texnologik yondashuv asosida ta’lim va tarbiya jarayonining samaradorligini oshirish muammolarini o’rganadi.
   
4. 
   Pedagogik mahorat – bo’lajak o’qituvchilarning kasbiy mahoratlarini oshirish, takomillashtirish muammolarini o’rganadi.
   

9. Ta’limni boshharish – ta’lim muassasalarining faoliyatini yo’lga qo’yish, boshharish, nazorat qilish hamda istiqbollarini belgilash masalalarini o’rganadi.

10. Ijtimoiy pedagogi-psixologik – ijtimoiy munosabatlar jarayonida pedagogik g’oyalarning tutgan o’rni va roli, shaxsni kasbiy va ijtimoiy faoliyatga yo’naltirish muammolarini o’rganadi.

2.Pedagogik-psixologik sohalarining o'ziga hos hususiyatlari

Kadrlar tayyorlash milliy modeli tarkibiy qismlaridan biri bo‘ lgan shaxsni har tomonlama kamolga yetkazish, yuksak ma’naviy va axloqiy sifatlarni tarbiyalash, unda kasbiy ko‘ nikma va malakalarni shakllantirishda pedagogik turkum fanlarining imkoniyatlaridan samarali foydalanish muhim ahamiyatga ega.

Pedagogik turkum fanlari nafaqat ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini ta’minlashda, o‘ qituvchi va o‘ quvchilar o‘ rtasidagi munosabatlarni qaror toptirishda, balki tinglovchilarda barkamollik sifatlarini shakllantirish borasida ham katta imkoniyatlarga ega. Bu imkoniyatlar quyidagilar bilan tavsiflanadi:

- har tomonlama rivojlangan, barkamol shaxsni shakllantirish pedagogik-psixologik fanining ham asosiy maqsadi ekanligi;

- pedagogi-psixologik fanlarining mazmuni ham har tomonlama rivojlangan barkamol shaxsning shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda uning aqliy, nafosat va jismoniy rivojlanishi, ijodiy qobiliyatlarining namoyon bo‘ lishi, unda insonparvarlik munosabatlarini tarkib toptirishga yordam beruvchi zarur shart-sharoitlar yarata olishi;

- ta’lim va tarbiya qonuniyatlari hamda tamoyillari birligi, o‘ zaro uyg‘ unligini ta’minlash asosida barkamol shaxsni shakllantirishdek ijtimoiy maqsadni to‘ la amalga oshirish mumkinligi.

Pedagogik turkum fanlari bo‘ yicha ishlab chiqilgan Davlat ta’lim standartlarida barkamol shaxsni shakllantirishga yo‘ naltirilgan ta’limga qo‘ yiluvchi talablar belgilab berilgan. Mazkur standart talablariga muvofiq “Pedagogik-psixologiya”, “Pedagogi-psixologik tarixi”, “Pedagogik texnologiyalar” va “Pedagogik mahorat” o‘ quv fanlari bo‘ yicha yaratilgan dastur va darsliklar barkamol shaxsni shakllantirishda katta imkoniyatlarga ega.

Biroq barkamol shaxsni shakllantirish borasida o‘ qituvchilarning muayyan tayyorgarlikka, tinglovchilarning esa tasavvur va nazariy bilimlarga ega emasliklari bois pedagogik amaliyotda bu imkoniyatlardan samarali foydalanilmayapti.

Shu sababli pedagogik ta’lim jarayonini davr talablari va mavjud ijtimoiy-ta’limiy ehtiyoj asosida tashkil etish uchun asosiy yo‘ nalishlarni belgilab olish zaruriyati yuzaga kelmoqda. Eng avvalo, ijodiy yondashuv asosida o‘ zlashtirilishiga erishish hamda ularni o‘ ylashga, fikr yuritishga, ijodiy faoliyat yuritishga undashda samarali bo‘ lgan ta’lim metodlarini tanlash, pedagogik ta’lim jarayonini maqsadga muvofiq loyihalashtirish talab etiladi. Ta’lim jarayonini loyihalashda milliy ta’lim bilan birga xorijiy ta’lim tajribalaridan ham izchil foydalanish kutilgan natijalarni qo‘ lga kiritishga yordam beradi.

. “Pedagogik-psixologik fanlar nazariyasi va tarixi”, “Pedagogik mahorat” hamda “Pedagogik texnologiya” o‘ quv fanlari bo‘ yicha mashg‘ ulotlar maxsus loyihalar asosida ilg‘ or pedagogik texnologiyalar yordamida tashkil etilganda kutilgan natijani beradi. Mashg‘ ulotlarda asosiy e’tibor tinglovchilarning ichki imkoniyatlari va qobiliyatlarini ularning amaliy faoliyatlarida to‘ la namoyon bo‘ lishini kafolatlovchi rivojlantiruvchi ta’lim xarakterini kasb etishiga qaratilishi lozim.

Barkamol shaxsni shakllantirishda samarali tashkiliy-pedagogik shakl, metod va vositalarni qo‘ llash boy milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslanadi. Shuningdek, tarbiya jarayonida innovatsion metodlarni qo‘ llash samarali natijalarga erishishga imkon beradi. Innovatsion metodlar tinglovchilarda voqealar rivojini oldindan ko‘ ra bilish, o‘ zini real voqelikda anglash, kelgusi hayot yo‘ lini to‘ g‘ ri belgilash, axloq, e’tiqod, ishonch va axloqiy qadriyatlar mohiyatini to‘ g‘ ri anglash, turli ijtimoiy vaziyatlarda to‘ g‘ ri qaror qabul qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.

Tinglovchilarni kuzatish, bahslashish, ishontirish, mulohazalarni umumlashtirish, xulq-odob ko‘ nikmalarini o‘ zlashtirishga imkon beruvchi treninglar jumladan, “Tanqid qilish madaniyati”, “Konsensus va konfrantatsiya” (“Kelishuv va ziddiyat”) treninglari, o‘ yin, shuningdek, ma’naviy-axloqiy tarbiyada hamkorlik texnologiyasi kabilar pedagogik jarayonga yangicha yondashishni ta’minlaydi.

“Pedagogik-psixologik fanlar nazariyasi” o‘ quv fani bo‘ yicha amaliy mashg‘ ulotlarda “Aqliy hujum”, “5x5”, “Klaster”, “Qarorlar qabul qilish texnologiyasi”, ”Tafakkur cho‘ qqisi” va “Qora quti” kabi interfaol metodlar, rolli va ish o‘ yinlaridan maqsadga muvofiq foydalanish kutilgan natijalarni beradi..

Masalan, “Pedagogi-psixologik nazariyasi va tarixi” o‘ quv kursi bo‘ yicha amaliy mashg‘ ulotlarning birida O‘ zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning “Barkamol avlod – O‘ zbekiston taraqqiyotining poydevori” asari asosida kadrlar tayyorlash milliy modelida barkamol shaxsni shakllantirishga qo‘ yiluvchi talablar va ularga muvofiq ta’lim jarayonini tashkil etish masalalari muhokama etilishi mumkin.

“Mustaqil, erkin fikrli barkamol shaxsni shakllantirish – ijtimoiy-ta’limiy ehtiyoj” mavzusida uyushtirilgan muhokamada esa tinglovchilarning ijtimoiy tarbiya jarayoni maqsadi va vazifalari, mazmuni haqidagi nazariy-pedagogik bilimlarini mustahkamlashga asosiy e’tibor qaratiladi. Muhokama chog‘ ida Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Yusuf Xos Hojib, Unsurul Maoliy Kaykovus, Abudrahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Abdulla Avloniy kabi Sharq mutafakkirlarining barkamol shaxs tarbiyasi borasidagi qarashlari umumlashtiriladi, barkamol shaxsning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar aniqlanadi. Barkamol shaxsni shakllantirishda juda samarali sanaluvchi omillar – oila, ta’lim mazmuni (shu jumladan, ta’lim muassasalari), milliy qadriyatlar, ommaviy axborot vositalarining barkamol shaxs kamolotidagi muhim o‘ rni va roli tahlil etiladi.

Shuningdek, “Shaxsning ma’naviy-axloqiy sifatlarini shakllantirish” mavzusida amaliy trening tashkil etish mumkin. Treningda tinglovchilarga shaxs qiyofasida aks etuvchi fuqarolik hamda kasbiy sifat (xislat)larning ro‘ yxatini tuzish va ularni ahamiyatlilik darajasiga ko‘ ra tartiblash (raqamlash) vazifasi topshiriladi. Javoblar tahlilida, tinglovchilar tomonidan quyidagi sifat (xislat)larning barkamol shaxs qiyofasida aks etishi muhimligiga e’tibor qaratiladi:

- vatanparvarlik va milliy g‘ urur, iftixor tuyg‘ usiga egalik;

- davlat ramzlari (gerb, bayroq, madhiya)ga nisbatan chuqur hurmat bildirish;

- millat va jamiyat taraqqiyoti yo‘ lida mehnat qilish hamda ularning taqdiri uchun mas’uliyatli bo‘ lish;

- maishiy turmush madaniyatiga ega bo‘ lish;

- milliy qadriyatlarni ijtimoiy-milliy ahamiyatini chuqur anglash va ularni asrab-avaylash, kelgusi avlodlarga yetkazishga g‘ amxo‘ rlik qilish;

- halol, rostgo‘ y, mehr-shafqatli bo‘ lish;

- g‘ ayratli, tashkilotchi va tashabbuskor bo‘ lish;

- faoliyatda qat’iyatli, xushmuomala va tartibli bo‘ lish;

- mustaqil va o‘ z nuqtai nazarini erkin ifodalay olish;

- muomala madaniyatini egallay olish;

- vaqtdan unumli foydalana bilish.

Tinglovchilar tomonidan topshiriq bajarilgach, ularga barkamol shaxs qiyofasida aks etuvchi va tinglovchilar tomonidan ikkinchi darajali deb baholanuvchi sifat (xislat)larni belgilash vazifasi topshiriladi. Bu topshiriqni bajarish jarayonida tinglovchilar tomonidan quyidagi sifat (xislat)lar qayd etilishiga etibor qaratiladi: insonparvarlik, adolatlilik, iymon-e’tiqodlilik, qanoatlilik, donolik, saxiylik, mehr-oqibat, yaxshilik, nafs me’yori, do‘ stlik, vijdonlilik, intizomlilik, iltifotlilik, to‘ g‘ rilik, kamtarlik, hayo va iffat.

Quyida “Aqliy hujum”, “5x5”, “Klaster”, “Qarorlar qabul qilish texnologiyasi”, ”Tafakkur cho‘ qqisi” va “Qora quti” kabi interfaol metodlar vositasida tashkil qilish mumkin bo‘ lgan amaliy mashg‘ ulotlar uchun savollarni keltiramiz:

- Milliy-ma’naviy tiklanish nima?;

- Madaniy islohotlar nimalar?;

- Diniy bag‘ rikenglik deganda nimani tushunasiz?;

- Ekstremizm va aqidaparastlik nima? Uning oldini olish uchun nimalarga e’tibor berish kerak?;

- Barkamol shaxs deganda kimlarni tushunasiz?;

- G‘ oyaviy bo‘ shliq nima va bu bo‘ shliqning yuzaga kelishiga sabab bo‘ luvchi omillar nimalardan iborat?;

- Milliy g‘ oya nima? U fuqaro ongida qanday aks etishi lozim?;

- «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning asosiy maqsadi nima? Barkamol shaxsni shakllantirish imkonini beruvchi ijtimoiy shart-sharoitlar nimalardan iborat?;

- Kadrlar tayyorlash milliy modelida “shaxs” tushunchasiga qanday ta’rif berilgan va unga nisbatan qanday talab qo‘ yilgan?;

- Qanday shaxs pedagogik faoliyatni tashkil etishga munosib bo‘ la oladi?;

- Ta’lim muassasalarida rahbar qanday o‘ rin tutadi va u qanday xislatlarga ega bo‘ lishi zarur?;

- Mumtoz ta’limiy-axloqiy asarlarda komil inson qiyofasi qanday tasvirlangan?;

- Abdulla Avloniyning “Turkiy guliston yoxud axloq” asarida qanday ijobiy sifat va salbiy illatlar haqida so‘ z yuritilgan?

Mazkur tarbiya shakl va metodlari tinglovchilarning nazariy bilimlarni qay darajada o‘ zlashtirganliklari va faoliyatida qo‘ llash imkoniyatlarini namoyon etishga yordam beradi.

“Pedagogik-psixologik fanlar nazariyasi” va “Pedagogi-psixologik fanlar tarixi” kabi o‘ quv fanlari bo‘ yicha o‘ quv rejasiga muvofiq o‘ quv materiallari o‘ rganilgandan so‘ ng yozma ishlar shaklida yakuniy nazorat tashkil etiladi va natijalar tahlil qilinadi.

Yakuniy nazorat uchun “Pedagogi-psixologik fanlar nazariyasi va tarixi” o‘ quv kursi bo‘ yicha dasturda qayd etilgan mavzular, shuningdek, ijtimoiy-ta’limiy ahamiyatini inobatga olgan holda qo‘ shimcha mavzular bo‘ yicha savollar tuziladi. Qo‘shimcha mavzular bo‘ yicha yakuniy nazorat uchun savollarni tuzishdan ko‘ zlangan maqsad – tinglovchilarda ma’naviy-axloqiy sifat (xislat)larning shakllanganlik darajasi (chunonchi, dunyoqarashning boyligi, ijtimoiy-g‘ oyaviy onglilik darajasi, shuningdek, erkin fikrlay olish qobiliyati) baholashdan iborat .

5 – mavzu. Zamonaviy didaktik konsepsiyalar

Ma’ruza mashg’ulotning texnologik modeli

Ma’ruzaga ajratilgan vaqt – 2 soat	Tinglovchilar soni –
O’quv mashg’ulotining shakli:	Ma’lumotli ma’ruza
O’quv mashg’ulotining tuzilishi:	Rivojlantiruvchi ta`limning asosiy konsepsiyalari tavsifi. Shaxsni rivojlantiruvchi ta`lim nazariyasini ishlab chiqishga zamonaviy yondashuvlar.
O’quv mashg’ulotining maqsadi:	Tinglovchilarga zamonaviy didaktik konsepsiya haqida ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar: Mavzuni sharhlash. Mavzuning asosiy maqsadini yoritib berish. Turli nazariyalar bilan tanishtirish. Tayanch tushunchalarni mazmunini yoritib berish. Mavzuni rejalar bo’yicha mazmunini yoritib berish.	O’quv faoliyatining natijalari: Mavzudagi asosiy tushunchalarni aytib berish. Zamonaviy didaktik konsepsiya haqidagi tushunchalarga ega bo’ladi.
Ta’lim metodi	Suhbat, «Debat» strategiyasi,»BBB» metodi, «Aqliy xujum» metodi
Ta’limni tashkil etish shakli	Ma’ruza, frontal, umumjamoa
Didiaktik vositalar	Tarqatma material, doska, bo’r
Ta’limni tashkil etish sharoiti	Kompyuter bilan ta’minlangan auditoriya
Nazorat	O’z-o’zini nazorat qilish.

Ma’ruza mashg’ulotining texnologik xaritasi

Bosqich vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Tinglovchi
I-Bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (20 min).	Mavzu, uning maqsadi, o’quv mashg’ulotlaridan kuti-layotgan natijalar ma’lum qiladi. «Debat» baxs mavzusi.	Eshitib, yozib oladilar. 1.2. «Debat» baxs mavzusi.
II-Bosqich. Asosiy bosqich. Anglash (50 min).	2.1. Tinglovchilarning darsga tayyorgarlik darajasini aniqlash uchun tezkor-savol javob o’tkazish. 2.2. O’qituvchi vizual mate-riallardan foydalangan holda ma’ruzani bayon qiladi. 2.3. «Debat» baxs mavzusi. 2.4. Taqdimot texnologiyasi yordamida asosiy tushunchalar bilan tanishtirish. 2.5. Jalb qiluvchi savollar bilan murojaat qiladi.	2.1. Savollarga birin-ketin javob oladi. 2.2. O’ylaydi va yozib oladi. 2.3. «Debat» baxs mavzusi. 2.4. Sxema va jadvallar mazmunini muhokama qila-di. Savol berib asosiy joy-larni yozib oladi. 2.5. Misollar keltiradi, eslab qoladi.
III-Bosqich. YAkuniy fikrlash bosqichi (10 min).	3.1. «Debat» baxs mavzusining ustunini to’ldirishni so’raydi. 3.2. «Debat» baxs mavzusini bajarish orqali tinglovchilar tasavvurlarini aniqlaydi. 3.3. Mustahkamlash uchun vazifalar beradi.	3.1. «Debat» baxs mavzusini mustaqil bajarib, boshqa tinglovchilarning ishlari bilan taqqoslaydi. 3.2. Topshiriqlarni yozma ravishda bajarib keladilar.

L.V.Zankovning (1901-1977 yillar) rivojlantiruvchi ta’lim kontseptsiyasi XX asrning 50-yillarida keng tarqaldi. Uning g’oyalarini amalga oshirish ta’lim jarayoniga insonparvarlik g’oyasini singdirish, shaxsni barkamol rivojlanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga imkon beradi.

Psixolog L.S.Vo’gotskiy (1896-1934 yillar) tomonidan 30-yillarda ilgari surilgan “YAqin rivojlanish zonasi” g’oyasi ham muhim ahamiyatga ega. Unga ko’ra bola kattalar yordamida bilim olib, o’zi mustaqil bajara olmagan ishlarni bajara boshlaydi.

Bolaning intelektual qobiliyatini rivojlantirish barcha rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalarining asosi.

• 
  Bolaning intelektual qobiliyatini rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalari.
  

• 
  Bolaning intelektual qobiliyatini rivojlantirish metodlariga ilmiy tafakkurni jonlantirish, yangi muammolarni yechish malakasini ishlab chiqishga, muammolarni yechishda ongli izlanishga olib keladigan metodlar taalluqlidir.
  
• 
  rivojlantirish metodlariga ilmiy tafakkurni jonlantirish, yangi muammolarni yechish malakasini ishlab chiqishga, muammolarni yechishda ongli izlanishga olib keladigan metodlar taalluqlidir.
  
• 
  Bularga-
  

1.L.V.Zonkovning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi.

2.D.B.Elkoninning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi.

3.V.V.Davidovlarning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi kabilar kiradi.

L.V.Zonkovning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi va nazariy bilimlarning hal qiluvchilik roli tamoyili.

• 
  L.V.Zonkovning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi.
  
• 
  o`quvchilarning bilim egallashi va mashqlari asosida faqat qayta yaratuvchi faoliyat yotar ekan, fikrlash va faoliyat go`yo oldindan solingan yo`l bo`ylab boradi. Bu nafaqat o`quvchilar aqliy rivojiga yordamlashmaydi, hatto ayrim hollarda uni tormozlaydi ham. Ular faktik materialni chuqur tahlil qilishiga o`rganmay, axborot va uni amalda qo`llash usullarini mexanik yod olishga intiladilar
  

Mamlakatimizda rivojlanib borayotgan innovatsion siyosat ta’lim oldiga muhim va mas’uliyatli vazifalarni qo`ymoqda. 2006 yil iyul oyida Sankt-Peterburg shahrida “Sakkizlik guruhi” tomonidan Sammitda qabul qilingan “XXI asrda innovatsion jamiyat uchun ta’lim” to`g’risidagi hujjat g’oyalarini yiriklashtirishni hisobga olishni va muammoning yechimini talab etadi. Fanni va innovatsiyani kelajakda rivojlantirish strategiyasida “innovatsion insonni” yaratish, ya’ni ishlashidan qat’i nazar u innovatsiya va yangi bilimlarga moyil bo`lishi kerak. Bugungi kunda zamonaviy innovatsion yaroqlilik yuzaga kelmoqda. Hozirgi milliy loyihalar saytida “innovatsion ta’lim” iborasi paydo bo`lmoqda va unda aytilishicha innovatsion ta’lim o`qitishni yangi bilimlarni yaratish jarayonida amalga oshirishni taqozo etmoqda. Bu esa bugungi kunda mavjud “Innovatsion ta’lim texnologiyalari” tushunchasi bilan yangi “innovatsion ta’lim” tushunchalarini bir-biridan ajratishni talab etmoqda.

Ta’lim sohasi – mamlakatimizda birinchilardan bo`lib faol innovatsion harakatni boshladi. Ma’lum bosqichda XX asr oxirlarida bunday harakatlar yo`lga qo`yilgan edi. Masalan, A.G.Rivin va V.K.Dyachenko tomonidan o`qitishni jamoaviy o`qitish, D.B.Elkonin, V.V.Davidov, L.V.Zankovlar tomonidan ilgari surilgan rivojlantiruvchi innovatsion ta’lim to`g’risidagi harashlar o`z vaqtida ma’lum ahamiyat kasb etdi. Shu bilan birga boshqa innovatsion ta’lim texnologiyalari: dialektik o`qitish usullari (A.I.Goncharuk, V.L.Zarina), o`qitishning individual yo`nalishli usuli (A.A.Yarulov), “Ekologiya va dialektika” (L.V.Tarasov), evristik o`qitish (A.V.Xutorskoy) dialog madaniyati (V.S.Bibler, S.Yu.Kurganov), loyihali o`z-o`zini refleksiya (G.P.Shedrovitskaya) va boshqalarni keltirish mumkin.

Yuqoridagi keltirilgan texnologiyalar o`qitishda o`zlashtirishni yuqori ko`tarish, o`quv jarayonida qiziqtirishni, o`quv materialini tushunishni yaxshilashni, funktsional savodxonlikni shakllantirishni, loyihali savodxonlikni, nazariy fikrlashni, ekologik va iqtisodiy fikrlashni, kommunikativlikni, ijtimoiy faollikni, fuharolik ongini, o`z-o`zini anglash va boshqa vazifalarni hal etishga yo`naltirilgan edi.

. Hozirgi sharoitda innovatsion faollik ta’limning ham mazmun hamda tashkiliy to`zilmaviy jihatdan qayta ishlab chiqish bilan bevosita bog’liq. Bu jarayonlarning asosi bo`lib oxirgi uch, o`n yillikda pedagogik ta’lim nazariyasini tezkor ishlab chiqilishi bo`ldi (A.A.Abdulina, ye.V.Bondarevskaya, V.I.Zagvyazinskiy, V.S.Ilin, N.M.Kan-Kalik, V.A.Slastenin va b.q).

Pedagogik ta’lim rivojlanishining zamonaviy innovatsion yo`nalishlari ichida xususiy innovatsion nazariyani, shaxsiy (xususiy) yo`nalishli ta’lim sohasidagi ishlanmalarni, ta’limni tashkiliy-to`zilmaviy modelini, ta’limni ko`p darajali tizimini rivojlantirishni ajratib ko`rsatish mumkin.

D.B.Elkonina va V.V.Davidovlarning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi va ularning mashg’ulotlardagi o’quvchilarning maqsadga yonaltirilgan faol o’quv faoliyati tamoyili.

• 
  D.B.Elkoninning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi.
  
• 
  O`quv faoliyati–ijtimoiy tajribani o`zlashtirish asosidir.
  
• 
  D.B.Elkonin ta'kidlaydiki, o`quv faoliyati eng avvalo shunday faoliyatki, uning natijasida tinglovchining (o`quvchida) o`zida o`zgarish yuz beradi. Bu faoliyat o`z xolicha o`zgarishdir. Uning maxsuli, sub'ektning o`zida yuz bergan o`zgarishlardir. Uning maxsuli, sub'ektning o`zida yuz bergan o`zgarishlardir
  
• 
  V.V.Davidovlarning rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasi
  
• 
  Bolaningaqliyrivojlanishdarajasinita`limvatarbiyataraqqiyotibelgilaydi.Yani,ta`limvatarbiyataraqqiyoti -bolarivojlanishidanoldindabo`lishilozim.
  
• 
  Bolaning intelektual qobiliyatini rivojlantiruvchi
  
• 
  Zona- ta`limning taraqqiyot zonasi ichida bo`ladi.
  

Oxirgi o`n yillikda pedagogik innovatsiyani nazariy asoslari ishlab chiqilyapti. Ayniqsa, K.Anglovskiy M.V. Klarin, V.Ya.Lyaudis, M.N.Potashnik, S.D.Polyakov, T.I.Shamova, O.T.Xomeriki, N.R.Yusup-bekova, V.A.Slastenin va b.q.larning ishlarida pedagogik professionalizmni rivojlantirishning o`ziga xos tomonlarini aniqlash va oliy ta’limda o`qitish jarayonida bo`lg’usi o`qituvchining innovatsion imkoniyatlarini rivojlantirish olib borilayotgan ilmiy-tadqiqotlarning bahs mavzusi bo`lib qolmoqda.

2. Shaxsiy yo`nalishli ta’lim kontseptsiyasi madaniy-tarixiy va faoliyatli yondashuvga asoslanadi (L.S.Vigotskiy, A.A.Leontev, D.B.Elkonin, E.V.Ilenko, V.V.Davidov, G.P.Shedrovitskiy, A.G.Asmo-lov) va bugungi kunda umummetodologik jihatdan V.V.Serikov, V.G.Tsukerman, V.P.Zinchenko, L.N.Kulikovlarning ishlari alohida ahamiyatga molik. Tashkiliy-boshharuv darajasida ushbu muammo bilan M.N.Kostikov, V.A.Boltovlar shug’ullangan. Ushbu kontseptsiyaning yetakchi g’oyalaridan biri pedagogik ta’limda predmetli tayyorlashning roli va o`rnini anglab yetish, predmetlarni o`zlashtirish bilan asosiy e’tibor o`quvchilarni rivojlantirish vositasi sifatida predmetni o`qitishga asosiy maqsad haratiladi.

Ushbu kontseptsiyaning boshqa bir g’oyasi o`quv shakllarini konstruktsiyalash bilan bog’liq bo`lib, bunda ta’lim jarayoni yagona jarayon sifatida haraladi, (xususiy o`quv faoliyati) unda materialni anglab yetish va tadqiqot ishi birgalikda bo`lg’usi pedagogning shaxsiy pedagogik pozitsiyasi bo`lib shakllanadi. Mazkur yondashuvda asosiy talablar quyidagi izchillikda: shaxs o`zi uchun va boshqalar uchun ham asosiy boylik bo`lib, bunda ta’lim-oliy ta’limdagi yaxlit pedagogik jarayon sifatida yo`naltirilgan shaxsni o`zgartirishga haratilgan jarayondir.

Bunday ta’limning bosh natijasi egallangan bilim, ko`nikma va malakalar emas, balki shaxs o`sishiga qobiliyat, empatik o`zaro munosabatlar va shaxsiy samaradorlikka haratilgan yuqori ijtimoiy faollik tushuniladi. Hayotiy kelajakni amalga oshirish uchun inson ongli tarzda qayta o`z-o`zini faoliyatini yo`lga qo`yadi va buning uchun ta’lim jarayoni imkoniyatlaridan foydalanadi. Ayniqsa, bu jarayon tinglovchi yoshi davri, yoshlik davri ayni ushbu jarayonni yo`lga qo`yish uchun muhim bosqich davri hisoblanadi. Ushbu kontseptsiyaning keyingi g’oyasi pedagogik sub’ektivlikni rivojlanishi bilan bog’liq: tinglovchi “o`rganuvchi”, “o`quvchi”, “o`qitadigan” pozitsiya orqali o`tadi.

Agar oliy o`quv yurti “o`qish joyi va vaqti emas, balki yigit va qizlarni katta bo`lish maydoni”(D.B.Elkonin) deb haralsa, u holda ushbu oliy o`quv yurtidagi pedagogik jarayon uni amalga oshirish orqali ta’lim olayotgan tinglovchining o`z-o`zini rivojlantirishini faollashtiruvchi, hech bir narsa bilan qiyoslab bo`lmaydigan pedagogik jarayonni ijodiy-o`zini qayta qurish sub’ekti ham tinglovchi, ham pedagog uchun imkoniyatlar hisoblanadi. O`qituvchi faoliyati ham o`zgaradi: “usta” ishlari orqali bilimlarini pedagogik texnologiya asosida yetkazishdan, tinglovchilarda pedagogik qobiliyatni shakllantirish maqsadida birgalikdagi faoliyatni tashkil etuvchi “maslahatchi” pozitsiyada tinglovchilar bilan birgalikda uning kelajak kasbiy faoliyatini loyihalovchiga aylanadi. Shunga ko`ra integrativ ta’lim texnologiyalarini yo`lga qo`yish dolzarb bo`lib qoladi. Ushbu masalada ta’limni loyihalash bilan shug’ullanuvchi muammolar instituti bugungi kundagi dolzarb masalada yetakchilik qilmog’i zarur. Bundan tashhari oliy ta’limda har bir fanlarni o`qitish sohasida pedagogi-psixologik va psixologiya fanlari bloki tezkor texnologik izlanishlarni amalga oshirish bilan shug’ullanishlari kerak.