“pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal 021, Maxsus son issn 2181-6883

Асосий қисм.
Бугунги кунда фан ва техника тараққиётининг шиддат билан ўсиб бориши 
жамиятдаги ҳар бир фуқародан улар ҳақидаги маълум тасаввурларнинг мавжуд бўлишини тақозо 
этмоқда. Бунинг учун ёш авлоднинг онгини ўстириш, тафаккурини ривожлантириш асосий 
вазифалардан бири бўлиб қолади. Бу вазифани ўқувчи ёшларнинг ижодий фикрлаш даражасини 
юксалтирмасдан ижобий ҳал қилиб бўлмайди. Шахмат ўйини бу борада кенг имкониятларга эга ва 
асосий омиллардан бири сифатида аҳамиятлидир. Шу боис, умумий ўрта таълим мактаблари 
ўқувчиларида ижодий фикрлаш қобилиятларини ривожлантиришда шахмат ўйинларидан 
фойдаланишнинг педагогик асосларини тадбиқ этиш мамлакатимиз педагогика фанида ўз ечимини 
кутаётган муаммо эканлигини эътироф этамиз. 
Ўзбекистон Республикаси умумтаълим муассасаларидаги ўқитиш жараёнларига компьютер ва 
компьютер технологияларининг кириб бориши – ўзига хос феномен бўлмоқда. Ўқувчилар ҳаётининг 
ажралмас қисми бўлган компьютер, уларни интеллектуал қобилиятларини ривожлантиришда муҳим 
воситага айланиб улгурди. 
Кўпгина олимлар бошланғич синф ўқувчиларининг интеллектуал қобилиятларини 
ривожлантиришда 6-11 ёшлар орасини энг маъқул деб эътироф этилган. Жумладан, бошланғич мактаб 
ўқувчиларининг интеллектуал ривожланиши мисолида рус олимлари Б.Т. Лихачев, Т.Е. Шевелева, 
Ю.К. Бакански, Е.Н. Кабанова–Меллер кабилар томонидан ўрганилган. Улар мазкур масалага ўз 
нуқтаи-назарлари билан муносабатлар билдиришган. Масалан, Б.Т. Лихачев интеллектуал 
ривожланиш деганда ақлий фаолиятнинг назарий, амалий, ижодий эмперик ўзлаштириш қобилияти 
эканлигини эътироф этган бўлса, Т.Е. Шевелева эса бошланғич синф ўқувчиларининг интеллектуал 
ривожланишини сўз бойликларидан эркин фойдаланиш қобилияти, тил бойлиги деб тавсифлаган.
Ҳозирги “информацион инқилоб” шароитида жамиятда “информацион маданият” 
шаклланмоқда. Бу таълим жараёнига компьютер технологияларини тезроқ кириб келишини 
таъминламоқда. Кўпгина олимлар бошланғич синф ўқувчиларининг интеллектуал қобилиятларини 
ривожлантиришда 6-11 ёшлар орасини энг маъқул деб эътироф этилган. 

---