Ташкилотчилик кобилияти -
|
|
|
Авторитар кобилият -
|
талабалар жамоасини уюштира
|
|
|
талабаларга хдссий-иродавий
|
билиш, жамоани жипслаштира
|
|
►
|
таъсир этиш оркали улар
|
олиш, педагогик фаолиятни тугри
|
|
|
уртасида обру козониш
|
ташкиллаштириш кобилияти
|
|
|
имкониятини яратувчи кобилият
|
расм. Педагогик цобилият турлари (В.А.Крутецкий)
Замонавий шароитда х,ар бир укитувчи узида куйидаги педагогик кобилиятларни тарбиялай олиши керак:
г
л
мулокотга киришувчанлик;
хиссий сезгирлик (касбий зийраклик, бошкаларга хамдард була олиш, ички сезгига эга булиш);
харакатчанлик, таълим жараени иштирокчиларига иродавий таъсир курсатиш ва ишонтириш кобилиятига эгалик;
хиссий баркарорлик (уз-узини тута билиш, уз-узини бошкариш, уз-узини назорат килиш);
келажакни макбул холда башоратлай билиш;
касбий мустакиллик, ижодий кобилиятга эгалик
Кобилиятли педагогларда куйидаги ноеб кобилиятлар хам кузга ташланади:
бир вактнинг узида бир неча фаолиятни бажара олиш (м: эшитиш, куриш, укиш, езиш, фикр юритиш, мулокот килиш ва б.);
атрофида кечаетган икки еки бир неча вокеликни бирдек кабул килиш (бир талабанинг маърузасини эшитгани холда, бошка талабаларнинг фаолиятларини кузата олиш);
ута кизикувчанлик (табиат ва жамиятда кечаетган хар бир вокеа-ходиса (гарчи улар энг ахамиятсиз, эътиборга ташлан- майдиган булса-да) мохиятини билишга интилиш, хаддан зиед куп саволларга жавоб топишга интилиш);
мия фаолиятининг биокимевий ва электрик фаоллиги (мия деярли тухтовсиз фаолият курсатиб, нихоятда кам вакт “дам олади”, билиш жараенида ноаникликлар кузга ташланса, улар тезда бартараф этилади; уйкучанлик кобилиятли педагогларга хос хусусият эмас);
нутки ва фантазиясининг бойлиги (кобилиятли укитувчиларнинг аксарияти нихоятда бой нуткка эга, уларда фантазия (тасаввур килиш) кобилияти бекиес даражада кучли);
кучли хотира (йирик хажмдаги матнни, м: достонларни бир марта укиш билан тулалигига едлаб олиб, уни сузма-суз кайта хикоя килиб бериш кобилияти)га эгалик
Укитувчиларнинг педагогик кобилиятлари муайян шароитлара намоен булади. Улар:
г ~\
дарсга таиергарлик куриш жараени;
дарс лойихасини ишлаб чихиш жараени;
таълим жараени;
ухувчиларнинг фаолиятларини назорат хилиш жараени;
ухувчилар томонидан узлаштирилган билимларини бахолаш жараени;
дарсдан ва таълим муассасасидан ташхарида тарбиявиИ тадбирларни ташкил этиш жараени;
маънавий-маърифий ишларни утказиш жараени;
ахборот соатларини ташкил этиш жараени;
хар бир ухувчига ва гурух жамоасига ендошув жараени;
ота-оналар билан мулохотда булиш жараени;
хамкасблар билан мулохотда булиш жараени;
таълим муассасасининг рахбарияти билан мулохотда булиш жараени;
шахсий фаолиятни тахдил хилиш жараени;
уз устида ишлаш жараени ва б.
Ухитувчига хос хобилиятаар орасида перцептив хобилият хам мухим ахамиятга эга (9-расм):
расм. Перцептив-педагогик цобилият турлари
Перцептив-педагогик кобилият узида уч турдаги сезгирликни камраб олади. Улар:
объектни ^ис этиш;
меъер ва ендошувни хис килиш;
дадлдорликни ^ис килиш.
Укитувчиларда перцептив-педагогик кобилиятларнинг мавжуд даражаси педагогик интуицияни шакллантиришга хизмат килади.
Интуиция (лот. “intuitio” < “intueri” - “синчиклаб, иккат билан карамок”) -мантикий богланмаган еки мантикий хулосага келиш учун далиллар етарли булмаганда чукур муло^аза юритиш асосида масалани ечишнинг таркибини булган эврестик (унумли ижодий фикрлаш) жараени
Л
Педагогик интуиция - укитувчининг педагогик жараенда узаро мантикий богланмаган еки, мантикий хулосага келиш учун далиллар етарли булмаган чукур муло^аза юритиш асосида таълимий ва тарбиявий муаммоларни ечишга каратилган эврестик фикрлаш жараени
Интуиция маълум белгиларга кура оддий муло^азадан фарк килади. М:
л
тезкорлик, баъзан ла^зада шаклладиган фараз ва масаланинг ечими;
фараз ва масала ечимининг етарли даражада мантикий асосланмаслиги;
“ижобий” интуиция карор кабул килишда намоен булади;
Укитувчига хос булган ташкилотчилик кобилияти унинг фаолиятида узига хос урин эгаллайди.
Ташкилотчилик кобилияти - мутахассис сифатида укитувчиларда намоен булиб, таълим ва тарбия жараен- ларини педагогик талабларга мувофик ташкил эта олиш, укувчилар жамоасини самарали бошкаришни таъминловчи
индивидуал психологик хусусият
кобилиятга эгалиги куйида-
Укитувчининг ташкилотчилик гиларда намоен булади:
Г
педагог фаолиятини тугри ташкиллаштириш;
укувчилар жамоасини самарали бошкариш;
жамоани мустаукам жипслаштира олиш;
укувчиларнинг укув-билиш фаолиятини муваффакиятли бошка- риш;
укувчиларда илмий билимларни узлаштириш куникма, малакаларини шакллантира билиш;
дарс жараенида вактни тугри, окилона таксимлаш ва режани самарали, тулаконли бажариш;
укувчилар билан индивидуал ишларни изчил ташкил этиш;
гуруу жамоаси билан доимий равишда жамоавий еки гуруули ишларни олиб бориш;
укувчиларни таълим муассасаси ички тартиб-коидаларига катъий риоя этишга одатлантириш;
укувчиларга уларнинг еш, психологик ва шахсий хусусиятларни инобатга олган уолда укув ва ижтимоий топширикларни бериш;
укувчиларнинг диккатини муваффакиятли бошкариш;
укувчилар уртасида кизгин баус-мунозарани ташкиллаштириш ва уни самарали бошкариш;
дарсларда уйин технологияларидан фойдаланиш ва унда барча укувчиларнинг бирдек фаол иштирок этишларига эришиш;
укувчиларнинг укув фаолликларини самарали ошириш, уларнинг мустакиллигини таъминлаш;
укувчилар билан узаро уамкорликда тарбиявий ишлар руйхатини ишлаб чикиш
Укитувчига дидактик кобилиятга эгалиги уам мууим ауамиятга эга.
Мох,иятига кура укитувчининг дидактик кобилиятга эгалиги куйидагиларда намоен булади:
Do'stlaringiz bilan baham: |