Педагогик жараён ва мутахассислик



Download 74,5 Kb.
Sana25.02.2022
Hajmi74,5 Kb.
#283734
Bog'liq
5-amaliy mash Favriyeva


Педагогик жараён ва мутахассислик. Педагогик
илмий-тадкикот методлари
Режа:

1. Гарб педагогикасининг ўзига хос хусусиятлари. Индивидуализм ва бихевиоризм таълимотлари.


2. Педагогика фанининг илмий тадкикот методлари
3. Педагогик жараён ва ўкитувчининг касбий шаклланиш жараёни.

1. Гарб педагогикасининг ўзига хос хусусиятлари. Индивидуализм ва бихевиоризм таълимотлари. XVIII-XIX асрларда Гарб мамлакатларида педагогика, педагогик таълимотлар ривожланган боскичга кўтарилди. Айнан бу даврларда шахсга йўналтирилган ёндашувлар, одам шахсининг ва хулкининг таълим-тарбия таъсирида ривожланиши хусусида юксак ахлокий-педагогик карашлар юзага келди. Ушбу инсонпарварлик гоялар таъсирида Франция, Швейцарияда янги мактаблар, АКШ, Германия ва Австрияда сара (элита) мактаблар пайдо бўлди, уларда шахснинг таълим ва тарбияси табиатда эркин ривожланиш, бола ва катталар орасидаги табиий муносабатлар билан богланади. Одам шахсининг ва хулкининг ривожланишида биологик омилларнинг таъсирини юксак бахолаб, шахсни наслга боглаб ўрганувчи о к имлардан бири бихевиоризм бўлиб, у XX асрнинг бошларида психология фанида кенг таркалди. Бунга америкалик педагог ва рухшунос Э. Торндайк асос солди. Унинг фикрича, шахснинг барча хусусиятлари, жумладан онг ва аклий кобилият хам наслдан-наслга ўтади, гуё одамнинг кўзи, тишлари ва бармоклари каби аклий кобилият хам табиатан берилгандир. XIX ва XX аср оралигида, АКШда дидактик утилитаризм концепцияси пайдо бўлди. Бу гоя америкалик педагог Джон Дьюнга тегишлидир. Европада бундай караш асосида таникли немис педагоги Р. Кершенштейн фикрлар баён килган. Джон Дьюннинг айтишича, алохида олинган ўкув фанлари мазмуни орасидаги алокаларнинг манбаи таълим олувчиларнинг индивидуал ва ижтимоий фаолияти хисобланади. Бу фаолият турлари оптимал дастурни ўкув фанларининг кетма-кетлиги ва узвийлиги асосида эмас, балки


ўкувчининг эркинлигида, унинг тажрибалари билан богланган хулкининг янги муносабатлари ва типларини шакллантириш асосида таъминлайди. Дидактик утилитаризм америка мактабларининг таълим мазмунига хам ўкув ишлари методларига кучли таъсир этди, бунинг натижаси ўларок, таълим олувчиларга максимал даражада эркинлик берилди. Жумладан, мажбурий ва факультатив фанлар сифатида ажратилган ўкув фанларини танлаб ўкитишга ижозат берилди. Ў к ув-тарбия жараёни ўкувчиларнинг индивидуал талаблари (танловлари) га мослаштирилди. Гарб педагог олимларидан яна бири, немис рухшуноси В.Птерн янги тугилган бола хали инсон эмас, деб хисоблайди. У факат сут эмизувчи хайвондир. Ярим ёшдан ошгандан сўнг у маймунга тенглашади. Икки ёшида бола бошлангич инсонлик холатига етади (юради, гапиради). Беш ёшгача бўлган болаларнинг рухий хусусиятлари ибтидоий давр одамлари хусусиятларига мос келади. Ўсмирлик йилларида киши ўзида ўрта аср онгини акс эттиради ва етуклик ёшидагина мавжуд жамиятнинг маданий даражасига мос онг эгаси бўлади, дейди. Яъни, инсон 17-18 ёшида мавжуд жамиятнинг яъзоси бўлади деб хисоблайди. Австриялик рухшунос К.Бюллер хатто боланинг ахлокий жихатдан ўсишини хам ирсиятга боглайди. Бундан ташкари хам яратилган бир катор педагогик карашлар, таълимотлар мохиятан инсон таълим-тарбияси асосида шахсни шаклантиришга каратилгандир. Демак, Гарб ва Шарк мамлакатларида педагогик карашлар, маданият, санъат, фалсафа асосан диний-ахлокий мазмунда бўлган.
2. Педагогика фанининг илмий тадкикот методлари Педагогика ўз мазмунини бойитиш ва янгилаш максадида мавжуд педагогик ходиса ва жараёнларни унинг максади ва вазифаларига мувофик келадиган усуллари билан ўрганади. Шу маънода педагогиканинг илмий-тадкикот усуллари деганимизда ёш авлодни тарбиялаш, билимли килиш ва ўкитишнинг реал жараёнларига хос бўлган ички алока ва муносабатларни текшириш, блиш йўллари, услублари ва воситалари мажмуини тушунамиз. Бошка фанлар каторида педагогика фани хам ўз тадкикот объектига ва илмий тадкикот методларига эга.
Педагогиканинг илмий тадкикот усуллари канчалик тўгри танланса таълим-тарбия мазмунини янгилаш ва такомиллаштириш шу даражада яхшиланади, педагогика фани хам бойиб боради. Шу сабабли педагогик илмий-тадкикот усулларига догматик ёндашиш мумкин эмас. Иккинчи томондан, илмий тадкикот усуллари тизими хали хозирча фанда тўла яратилган, хал этилган эмас.
Илмий тадкикот педагогика фанини хам такомиллаштириб боришга, айрим педагогик ходисаларни текширишга, уларни тўгри хал этиш йўлларини аниклашга ёрдам беради. Хозиргача мавжуд ва ишлаб чикилган куйидаги илмий-тадкикот усулларига таяниб фикр юритиш мумкин:
1) Кузатиш усули;
2) сухбат усули;
3) Адабиётлар билан ишлаш усули;
4) Тест, сўровномалар усули;
5) Мактаб хужжатларини ўрганиш;
6) Эксперимент, синов усули;
7) Математик метод;
8) Тадкикот
натижалари ва уларни амалга тадбик этиш усуллари; Кузатиш - ўрганиш лозим бўлган педагогик ходисани маълум максад нуктаи назаридан келиб чиккан холда кузатувчи кузатиш баённомасини олиб боради. Кузатиш объектига оид бўлган аник фактик материал тайёрланади. Кузатиш аник белгиланган режа асосида олиб борилади. Кузатишлар факат
оддий ходисаларни кузатиш, айрим далилларни йигиш, хисобга олиш, аниклаш учунгина эмас, балки таълим-тарбия жараёнини яхшилаш ва мукаммаллаштириш максадида амалга оширилади. Илмий кузатишлар эса нафакат ўкувчиларнинг табиий фаолиятларини, балки уларнинг илмий дунёкарашлари шаклланиши,
фикрлаш жараёни кучи, хулосалар чикаришдаги фаолликларини аниклайди хамда уларни тахлил этади. Бундай кузатишлар таъсири натижасида педагогика фани мазмунининг бойишига сабаб бўлади. Таълим-тарбия жараёнини яхшилаш ёки яратилган илмий фаразларнинг канчалик тўгри эканлигини аниклаш максадида сухбат усулидан фойдаланилади. Одатда, сухбат усули мактаб ўкитувчилари ва ўкувчилари жамоаси билан, ота-она ва кенг жамоатчилик билан якка хамда гурухли тартибда иш олиб борилганда кўлланилади. Бунда сухбат усулини тадбик этишдан олдин режа тузилади, уни амалга ошириш йўллари белгиланади, натижалар тахлил килинади ва тегишли хулосага келинади. Сухбат тадкикотнинг мустакил ёки ёрдамчи методи сифатида кулланилади.
Сухбат олиб боришда тадкикотчи куйидагиларга эътибор бериш керак:
1) Сухбат учун олдиндан савол тузиш.
2) Вакти ва ўтказиш жойини белгилаш.
3) Сухбат учун кулай шароит ва эркин гаплашиш имконини яратиш.
4) Сухбат натижаларини зудлик билан тахлил килиш, киёслаш,тегишли хулоса чикариш ва мактаб хаётига тадбик килиш педагогик жихатдан кимматлидир. Мактаб хужжатларини ўрганиш - ўкувчиларнинг шахсий делолари, методистларниннг хабарлари, синф журналлари, кундаликлари, йигилиши ва мажлислар баённомалари тадкикоти учун олиб борилаётган таълим-тарбия ахволи, даражаси хакида объектив ахборот манбаи хисобланади. Мактаб хужжатларини текшириш оркали ўкитувчилар ва ўкувчилар
жамоаси, уларнинг педагогик фаолияти хакида аник маълумотлар олинади. Эксперимент – сўзи лотинча «синаб кўриш», «тажриба килиб кўриш» маъносини англатади. Экспериментал – тажриба ишлари асосан таълим-тарбия жараёнига алокадор илмий фараз ёки амалий ишларнинг тадбикий жараёнларини текшириш аниклаш максадида ўтказилади. Тажриба ишлари таълим ва тарбия ўртасидаги конуний алокаларни аниклаш, натижаларни хисобга олиш асосида янги усулларин тадбик этишга, таълим-тарбия самарадорлигини оширишга каратилади. Шунингдек, таълим-тарбия жараёнининг боришини, тузилиш ва натижаларини олдиндан кўра билиш имкониятини беради.
Эксперимент усули шароитга караб 3 хилда ўтказилади:
1) Табиий эксперимент.
2) Лаборатория эксперименти.
3) Амалий тажриба.
Математик метод – оммавий материалларни тахлил килишда (масалан, анкеталаштириш йўли билан тўпланган материалларни ёки маълумотларни умумлаштириш учун) кулланилади. Бу метод эксперимент натижаларини аник бахолашини, хулосаларнинг ишончли бўлишини таъминлайди. Тадкикот натижалари ва уларни амалга тадбик этиш.
Педагогикада бу жараён турли йўллар билан амалга оширилиши мумкин. Чунончи, тадкикотчиларнинг семинарларда, илмий конференцияларда тадкикот натижалари бўйича маърузалар билан чикиш илмий маколалар, китоблар нашр этиш, ўкитувчиларга мўлжалланган методик тавсиялари бўлиши мумкин. Педагогикада хали хал этилмаган муаммолар жуда кўп. Булар илмий – тадкикот олиб бориш йўли билан хал этилади. Демак, педагогика шахсни муайян максадга карата таълим-тарбия бериш, ривожлантириш, таркиб топтириш мохияти ва конуниятлари хакидаги фандир.
3. Педагогик жараён ва ўкитувчининг касбий шаклланиш жараёни Жамиятда ёш авлодни муайян даражада ў к имишли, ахлокан баркамол, жисмоний соглом ва маънавий етук, маданиятли кишилар бўлиб етишида ўкитувчи (мутахассис)ларнинг хизматлари бекиёсдир Хар бир ўкитувчининг мухим хаётий ўрни ўз ишининг устаси бўлишдир. Муваффакиятли ишлаш учун хар бир ў китувчи педагогик махоратга эга бўлиши зарур. Педагогик махорат эгаси кам куч (мехнат) сарф килиб катта натижага эришади. Ижодкорлик унинг хамиша хамкори бўлади. Педагогик ишга кобилиятли, истеъдодли кишидагина педагогик махорат бўлиши мумкин. Ў к итувчи махорати унинг фаолиятида кўринади. Ў к итувчи аввало педагогик жараённинг конуниятлари ва механизмларини яхши эгаллаган бўлиши лозим. Шу маънода педагогнинг умумлашган малакалари, унинг
педагогик техникаси катта ахамиятга молик бўлади. Педагогик фаолият – ёш авлодни хаётга, мехнатга тайёрлаш учун халк, давлат олдида жавоб берадиган, болаларга таълим-тарбия беришда махсус тайёрланган одамларнинг мехнат фаолиятидир. Ўкитувчилик
фаолияти инсон шахсини шакллантиришга каратилгандир. Ўзбекистон Республикаси олий таълим концепциясида ўкитувчи-мутахассис олдида турган вазифалар куйидагича белгиланади: «Мутахассис малакаси – чукур билим, кенг дунёкараш ва касб тайёргарлиги, компьютер буйича саводхонлиги, ўз билимини тезлик билан янгилаш ва тўлдира олиш
кобилияти сингари омиллардан ташкил топади. Шу каторида унинг интизоми, масъулият, зиёлилик, ўз ишига, ватан ва жахон тараккиёти йўлида эзгулик ва адолатга садокат туйгуларини хам тарбиялаш зарур». Шунингдек хозирги давр ў к итувчи олдига педагогик махорат устаси бўлишдек мухим вазифани хам кўймокда. Педагогик махорат- бу тинимсиз мехнат килиш, ўз устида тинмай ишлаш, ўкиш, ўрганиш, изланиш натижасидагина шаклланиши мумкин. Педагогик махоратни эгаллаш учун ўкитувчи доимо ўз ишини тахлил кила билиши, ўзига ў к увчилар назари билан карай олиши ва камчиликларни тузатиш учун тинимсиз изланиши зарур. Педагогик махорат аввало мустахкам билимни, билимларни мохирлик билан амалиётга кўллай билишни талаб этади. Шунингдек, ўзгалар тажрибасини ўрганиш, ундан ўз фаолиятида ижодий фойдаланишни билиш хам яхши самара беради. Ўкитиш жараёнида педагог ўз фаолиятининг самарали бўлиши учун педагогик технологияни яхши билиши, унинг янги-янги йўлларини ярата оладиган ва ижодий ишлайдиган педагогик махорат эгаси бўлиши зарур. Ў к итувчининг касбий шаклланиш жараёни институт даргохида таълим олиш жараёнидан бошланади. Бўлажак ў к итувчининг касбий шаклланиб боришида биринчи курсдан бошлаб амалга ошириладиган узлуксиз педагогик амалиёт алохида ахамиятга эгадир. Амалиётнинг асосий максади ўкишнинг биринчи йилидан бошлабок талабаларни мактабга ўргатиш, таълим муассасаларида фаолият юритишга ўргатиш, ўкитувчилик касбидан хабардор килиб боришдир, колаверса, узлуксиз амалиёт касб танлашга
йўллаш вазифасини хам ўтайди. Бундай амалиётлар биринчи курснинг ўзидаёк, танлаган касбим тўгрими? Шу касбни эгаллашга менда ииконият ва хохиш бор эканми? деган саволга жавоб кайтариш имкониятини беради. Хулоса килиб айтганда, узлуксиз педагогик амалиёт талабаларни ў кув – педагогик амалиётга тайёрлаб боради. Бу эса бўлажак ўкитувчи фаолиятида мухим ахамият касб этади. Ў к итувчининг касбий шаклланиш жараёнида таълим муассасаси рахбарияти ва жамоатчилиги катта роль ўйнайди. Ёш ў к итувчиларга тажрибали ў к итувчиларни бириктириб кўйиш, уларнинг дарсларини кузатиш, услубий кенгаш, метод бирлашма ишларига жалб этиш таълим
муассасаси (мактаб) рахбариятининг вазифасидир. Ў к итувчи секин-аста ўз касбини ўзлаштириб бориш билан бирга ота-оналар ўртасидаги педагогик билимларни таргиб этади. Ў к итувчилик касбига кириш ва педагогик махоратни эгаллаш жараёни, уни таълим муассасалари, мактаб ў к итувчилар жамоасига киритиб, унда ўз ўрнини топиб кета олишига боглик. Жамоанинг ёрдамидан юз ўгирмаслик, кийинчиликларга дуч келганда рухан тушкунликка тушмай, ўз хатоларини кўра билиш ва уни йўкотиш учун харакат килиш уни ў к итувчи бўлиб шаклланишидан дарак беради. Хуллас, хар бир ў к итувчи ўз-ўзини тарбиялаб боришга, ўз устида тинмай ишлашга харакат этиши касбий фазилатларнинг ажралмас кисми хисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар




1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т.: Ўзбекистон, 1992.
2. Каримов И.А. Узбекистоннинг уз истиšлол ва тараššиёт й у ли. Т:
«Узбекистон», 1992 йил
3. Каримов И. А. Биздан озод ва обод Ватан šолсин. Т: «Узбекистон» –
1996
4. Каримов И. А. Узбекистон: миллий истиšлол, иšтисод, сиёсат, мафкура.
1-жилд, Т: «Узбекистон», 1996 йил
5. Каримов И. А. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т: «Ўзбекистон», 1998.
6. Каримов И.А. Баркамол авлод орзуси. Т: «Шарš» нашриёти, 1999 йил.
7. www.ziyonet.uz
Download 74,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish