Pechat jahon-tarixi uzb 11-sinf 2018-2019 darslik

asrda Turkiya. 2000-yillarda ham harbiylar va islom dini tarafdorlari o‘rtasidagi munosabat Turkiya uchun asosiy muammo bo‘lib qoldi. 2007-yili o‘ta millatchi «Ergenekon» yashirin tashkilotining faoli- yati bilan bog‘liq tergov va qamoqqa olishlar boshlandi. Turkiya sudi uch nafar iste’fodagi generallarni davlat to‘ntarishini amalga oshirishga urinishda aybdor deb topdi va 20 yildan qamoq jazosiga hukm qildi. Turli muddatga qamalganlar orasida yozuvchilar, jurnalistlar, professorlar va parlament deputatlari ham bor edi. Bu tashkilot a’zolari R.Erdo‘g‘on hukumatini ag‘darib tashlashga tayyorgarlik ko‘rishda ayblandi. Tashki-

lot a’zolari va ularga xayrixoh bo‘lgan ayrim jurnalistlarning fikricha, bu sud jarayoni mamlakatda o‘z mavqeyini mustahkamlashga intilayot- gan hukumat tomonidan uyushtirilgan ig‘vo edi.
Shu davrdan Turkiya Suriyadagi voqealarga faol aralasha boshladi. Suriya bilan chegaradosh Diyorbakir aviabazasiga F–16 qiruvchi samolyot- lar joylashtirildi. NATO ham Turkiyani qo‘llashga tayyorligini bildirdi.
2014-yili bo‘lib o‘tgan prezidentlik saylovlarida R. Erdo‘g‘on Turkiya Respublikasi prezidenti etib saylandi. Bu Turkiyada prezident bevosita xalq tomonidan saylangan birinchi saylov edi. Ilgari prezident par- lament tomonidan saylangan. Referendumda aholi prezidentning xalq tomonidan to‘g‘ridan to‘g‘ri saylanishi uchun ovoz bergandan so‘ng 2012-yili bu haqda qonun qabul qilindi.
2015-yilning ikkinchi yarmida Suriyada ISHIDga qarshi antiterror- chilik operatsiyasida ishtirok etayotgan Rossiyaning Su – 24 har- biy samolyoti Turkiya tomonidan urib tushirildi. Bu ikki mamlakat o‘rtasidagi munosabatlarni murakkablashtirdi, Rossiya Turkiyaga qarshi iqtisodiy sanksiyalar e’lon qildi.



2016-yili Turkiya harbiylari navbatdagi davlat to‘ntarishini amalga oshi- rishga urinib ko‘rdi. Bir qator harbiy qismlar Anqara, Istanbul, Mar- maris, Ko‘nya va Malate shaharlarida strategik muhim obyektlarni o‘z nazoratiga olishga urindi. Istanbul shahridagi prezident qarorgohi samo- lyotlardan bombardimon qilindi. Ayni paytda isyonchilar Istanbul va mamlakat poytaxti Anqara shaharlaridagi xalqaro aeroportlarni o‘z nazora- tiga oldi. R. Erdo‘g‘on isyonchilar egallashga ulgurmagan telekanal orqali xalqqa murojaat qildi. Aholi prezidentni qo‘llab shaharlarda namoyishga chiqdi. To‘ntarishga urinish jahon jamoatchiligi tomonidan ham qoralandi. Isyon bostirildi. 60 mingdan oshiq kishi, asosan armiya ofitser- lari qamoqqa olindi. Turkiya armiyasida, davlat apparatida tozalash o‘tkazildi. Muxolifatga aloqador deb hisoblangan o‘nlab gazetalar, telekanallar yopildi. 2017-yil aprelda referendum o‘tkazilib, uning nati-
jalariga ko‘ra, Turkiyada prezident boshqaruvi joriy qilindi.
Harbiy to‘ntarishga urinishdan keyin muxolifatga qarshi qat’iy ha- rakatlari uchun AQSH va YI tomonidan tanqidga uchragan Turkiya hukumati Rossiya bilan yaqinlashish yo‘lini tutdi. Turkiya prezi-
denti R. Erdo‘g‘on Rossiya prezidenti V. Putin bilan bir necha bor uchrashib, ikki mamlakat o‘rtasida uzilib qolgan savdo, iqtisodiy va gumanitar aloqalarni tiklashga kelishib oldi. 2017-yil noyabr oyida Rossiyaning Sochi shahrida V. Putin, R. Erdo‘g‘on va Eron prezidenti
H. Ruhoniy o‘rtasida muzokaralar o‘tkazilib, unda terrorchilikka qarshi hamkorlikda kurashishga, Suriyada tinchlik o‘rnatishga qaror qilindi.