Payvandlash va suyuqlantirib qoplashning mexanizatsiyalashgan usullari

Himoya gazlari muhitida avtomatik suyuqlantirib qoplash. Flyus qatlami ostida payvandlash qiyin bo’lgan, mumkin bo’lmagan yoki juda qimmatga tushadigan ko’p hollarda flyus o’rniga boshqa himoya vositalari: argon, karbonat angidrid gazi, suv bug’i kabilar ishlatiladi. Mashinalarni ta’mirlashda karbonat angidrid muhitida payvandlash va suyuqlantirib qoplash usuli ko’proq qo’llaniladi.
Karbonat angidrid muhitida suyuqlantirib qoplash jarayonining mohiyati quyidagicha. Karbonat angidrid gazi yoyning zonasiga ballondan naycha bo’ylab, mundshto’kka bolt bilan biriktirilgan gorelka orqali 0,05…2,0 Mpa bosim bilan uzatiladi. Karbonat angidrid gazi uchlik va elektrod sim atrofidan (oqib) o’tib, yoyning yonish zonasidan havoni siqib chiqaradi va metallni oksidlanishdan himoyalaydi.
Bu usulning afzalliklari: payvandlanadigan joyning ko’rinuvchanligi, shlak qobiqning bo’lmasligi, karbonat angidridning flyusga nisbatan arzonligi va noqulay holatdagi choklarni (ship holatidagi) payvandlash mumkinligidir.
Qalinligi 0,5…1,2 mm bo’lgan ingichka elektrod simni kichik toklar yordamida ishlatish va jarayonning ko’rinuvchanligi bu usulni yupqa detallarni (kabina va qanotlarni) remont qilishda keng qo’llash imkonini berdi.
Suyuqlantirib qoplangan qatlamda darzlar paydo bo’lishga, legirlovchi elementlarning yonishga moyilligi bu usulning kamchiligi hisoblanadi.
Vibroyoy yordamida suyuqlantirib qoplash. Bu usuldan diametri 15…20 mm bo’lgan, ish vaqtida katta dinamik kuchlar ta‘sir etmaydigan po’lat va cho’yan detallarning yoyilgan sirtlarini tiklashda foydalaniladi. Bu usul elektrod simi sekundiga 50…110 marta tebranish chastotasida titratib payvandlash bilan oldingi ikkala usuldan farq qiladi. Elektrodning titrashi suyuqlantirib qoplash sifatiga va butun jarayonning borishiga jiddiy ta‘sir ko’rsatadi va odatdagi elektr yoy yordamida suyuqlantirib qoplashga nisbatan qator afzalliklarga ega.
Tebranma yoy yordamida suyuqlantirib qoplashda yoyning uzilishi sababli mayda tomchili metall elektroddan detalga o’tadi; juda kichik payvandlash vannasi hosil bo’ladi; bu elektrod metallining asosiy metall bilan yaxshi qotishiga, detallning bir oz qizishiga va chuqurligi kichik termik ta‘sir etish zonasi vujudga kelishiga yordam beradi. Elektrod simi tarkibidagi legirlovchi elementlari nisbatan kam kuyadi. Vibroyoy usulida juda yupqa va qalinligi 0.8…2,5 mm bo’lgan sifatli qoplama hosil qilish mumkin.
Suyuqlantirib qoplangan qatlam metallning qattiqligi va tarkibi jihatdan ko’pincha g’ovakli va har xil jinsli bo’lishi tebranma yoy usulining kamchilidir.
Suyuqlantirib qoplash ko’pincha 12…20 V kuchlanishli teskari qutbli va zichligi 50…70 A/mm² bo’lgan o’zgarmas tokda bajariladi. Ta’mirlash korxonalarida suyuqlantirib qoplanadigan detalni, avtomatik va payvandlash kallagini siljitishda maxsus jixozlangan tokarlik stanogidan foydalaniladi. Hozirgi vaqtda universal (U-651, U-653 va boshqa) suyuqlantirib qoplash stanoklaridan ham foydalanish yo’lga quyilgan.


Foydalanilgan adabiyotlar:


1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mashinalari. Toshkent, O’qituvchi 2002 y.
2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov Traktor va avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida)
3. S.M.Qodirov, O.V.Lebedev, A.M.Xakimov «Mashina detallarini tiklash texnologiyasi» Toshkent-2001 y.