Патологик

Шамоллаш 
Организм тўқима ва органларнинг шамоллашнинг қатор касаликлари 
пайдо бўлишда аҳамияти ниҳоятда катта. Инсон юқори нафас йўлари ҳамда 
органларида ўткир патологик жараёнлар ангина, бронхит, пневмония, ва 
бошқа органларнинг патологиясига гломерулонефрит, ревматизм, невритлар, 
невралгия, цистит касалликлари йилнинг соувуқ фаслларида нисбатан жуда 
кўп учрайди. Булар номлари кўрсатилган ва бошқа касалликларнинг пайдо 
бўлишида шамоллашнинг аҳамияти борлигидан далолат беради. Айниқса 
терморегуляция системаси заиф бўлган инсонларда баъзи касалликларнинг 
нисбатан кўп учрашида шамоллаш касалликларнинг келиб чиқиши учун 
қулай шароит яратиб бериши қадимдан маълум ва бу муҳим амалий 
аҳамиятга эга. Шамолаш касалликларини ҳақиқий сабабчилари патоген 
микроблардир. Шамол организмнинг қайси жойига чуқур таъсир этмасин, у 
касалликларнинг юзага келиши ва ривожланишида асосан шароит 
туғдирувчи ролни ўйнайдиган, демак иккинчи даражали аҳамитгя эга. 
Масалан, ангина касаллиги кўпинча совуқ нарсани томоқ бодомчаларига 
таъсири натижасида пайдо бўлади, аммо тананинг бошқа жойларига совуқ 
таъсир қилганда ҳам ангина ривожланиши мумкин, чунки бу касалликнинг 
ҳақиқий сабабчилари стрептококклар ва ҳ.к. микроорганизмлардир. 
Шамоллашнинг бевосита ёки рефлектор таъсири натижасида томоқ 
бодомчаларида, юқори нафас йўлларида ва ўпкаларда функционал ва 
морфологик ўзгаришлар юзага келади. Бу вақтда тукли эпителий 
ҳужайларнинг харакат қилиш қобилияти заифлашади, ҳимоявий хусусиятга 
эга бўлган шиллиқ модданинг ажралиши камаяди, томирлар спазмаси пайдо 
бўлади ва капиллярнинг ўтказувчанлиги ортади. Демак, шамоллаш 
касалликларнинг патогенезида организмнинг носпецифик резистентлиги ва 
иммунологик реактивлигининг пасайишида катта ўрин тутади. Унинг 
таъсири натижасида шиллиқ пардалардаги шартли патоген ҳоссали 

---

68 
микроорганизмлар тезда кўпая бошлайди ва организмда патологик 
ўзгаришларни чақиради. Одатда нормада бактериялар нормал шиллиқдан ўта 
олмайдилар. Шамоллаш натижасида эса шиллиқ пардаларнинг барьерлик, 
тўсқинлик қилиш ҳоссалари бузилади ва инфекцион омилларнинг 
организмда кириши учун қулай шароит яратилади. 
Шамоллашнинг ассосий патогенетик механизмини вазомотор 
марказларнинг реакцияларига боғлиқ. Бунда аввало томирларнинг тонуси 
кўтарилади, сўнгра пасаяди. Томирларнинг кенгайиши ҳам бевосита 
шамоллаш таъсирида қолган жойларда ва тананинг нисбатан ундан узоқроқ 
жойларида ҳам намоён бўлади. Масалан, оёқлар ва қориннинг шамоллаши 
даставал у бу жойлардаги томирларнинг кенгайшига сабаб бўлса, сўнгроқ 
нафас йўллари шиллиқ қаватини озиқлантирувчи томирларга таъсир этиб, 
уларни кенгайтиради ва шу туфайли улар шиллиқ пардасининг патоген 
микробларга нисбатан қаршилиги чидамлиги пасаяди. 
Шамоллаш ва унинг салбий таъсирлари механизмлари аллергик 
реакцияларда иштирок этадилар. Чунончи, одамлар совуқ таъсирига 
ниҳоятда сезувчан бўлади, уларда бундай совуққа нисбатан юқори 
сезувчанлик аутоаллергенларнинг пайдо бўлиши ва уларга қарши 
аутоантителоларнинг ҳосил бўлишига олиб келади, аммо бу мураккаб 
масалалар чуқур ўрганиш, изланиш ва ҳар томонлама тахлил этилишини 
тақозо қилади.