Патологик

1. 6. УМУМИЙ ПАТОГЕНЕЗ. 
 
Патогенез ҳақида тушунча. 
 
Патогенез (грекча сўз бўлиб “pathos” – касаллик, “genesis” – юзага келиши, 
пайдо бўлиши маъносини билдиради) касалликни юзага келиши, ривожланиши, 
оқибатларнинг механизмлари ҳақидаги таълимотдир. 

---

36 
Патогенез этиология билан чамбарчас боғлиқ, аммо унга айнан ўхшаш эмас. 
Баъзида бу икки алоҳида тушунчаларни сунъий (механик) ягона термин равишда 
бирлаштириб, уни этиопатогенез деб атайдилар, ваҳолангки уларнинг маъноси 
ҳам, мазмуни ҳам ўзгачадир. Бундай ифодалаш бутунлай нотўғри, чунки 
этиология деганда касалликни пайдо қилувчи сабаб ва шароитлар назарда 
тутилади, патогенез деганда эса, ҳужайра, тўқима, орган ва яхлит организмнинг 
жавоб реакцияларини механизмлари тушунилади.
Касалликни сабаби таъсирига организмни жавоб реакциялари, кўп қиррали 
мураккаб бўлиб, ҳимоя аҳамиятига эга. Улар ҳайвонот оламининг эволюцион 
тараққиёти жараёнида ҳосил бўлган ва организмларни ҳаёти ва соғлиғини 
сақлашга йўналган. Умумий ва хусусий патогенез тафовут қилинади.
Умумий патогенезнинг вазифаси бўлиб, ҳар хил касалликлар учун хос 
бўлган патологик жараёнларни пайдо бўлиши, ривожланиши ва оқибатларнинг 
энг умумий механизмлари (қонуниятларини) ўрганиш хисобланади. 
Хусусий патогенезни вазифасига алоҳида, аниқ касалликларни, масалан, 
пневмонияни (ўпкани яллиғланиши, бронхиал астмани ва бошқа касалликларни 
пайдо бўлиши), ривожланиши ва оқибатларини механизмларини ўрганиш киради. 
Умумий ва хусусий патогенезлар бир – бири билан чамбарчас боғлиқ. Аниқ 
касалликлар 
патогенезни 
мукаммал 
аниқлаш 
патогенезни 
умумий 
қонуниятларини шакллантиришни ишлаб чиқишга имконият беради. Умумий 
патогенез шакллантирган асосий қоидалар ва хулосалар алоҳида касалликларни 
ривожлантириш механизмларини ўрганишда муваффақият билан қўлланилмоқда.
Касалликларни патогенези ўрганилганда қуйидаги масалаларга эътибор 
қаратилади: этиологик омилнинг аҳамиятига, организмни реактивлигига, 
маҳаллий ва умумий ўзгаришларга ва ўзаро алоқадорлигига, патогенезни асосий 
халқасига ва сабаб – оқибат муносабатига, организмда органлар ва системаларни 
функцияларини бузилишига ва ҳ.к. эътибор қилинади.